Zakot nima? Uning miqdori qancha va nega faqat Ramazon oyida beriladi? “” loyihasi asoschisi Muzaffar Husniddinov bilan suhbat

Video: mover(Tas-IX)

Zakot – Zakat

Zakot (Arabcha: زkاة ‎ zakoh [zaˈkaːh] , “tozalaydigan narsa”, [1] shuningdek Zakot al-mal [zaˈkaːt alˈmaːl] زkاة الlmاl , “boylik zakoti”, [2] yoki Zakot) [3] shaklidir sadaqa berish davolangan Islom diniy majburiyat yoki soliq sifatida, [4] [5] qaysi tomonidan Qur’on reyting, namozdan keyin keyingi (namoz o’qish ) ahamiyatiga ko’ra. [6]

Ulardan biri sifatida Islomning beshta ustuni, zakot boylikning zaruriy mezonlariga javob beradigan barcha musulmonlar uchun diniy burchdir. [7] Bu ko’pincha soliq sifatida qaraladigan majburiy xayriya hissasi. [8] [9] Zakot bo’yicha to’lash va ziddiyatlar Islom tarixida, ayniqsa, davrida katta rol o’ynagan Ridda urushlari. [10] [11] [ sahifa kerak ]

Boylik zakoti barcha mol-mulkning qiymatiga asoslanadi. [12] [13] Odatda 2,5% (yoki) 1 ⁄₄₀ ) [14] musulmonning jami jamg’armasi va boyligi sifatida ma’lum bo’lgan eng kam miqdordan yuqori nisob, [15] ammo Islom ulamolari nisobning qancha ekanligi va zakotning boshqa jihatlari to’g’risida turlicha fikr yuritmoqdalar. [15] Islom ta’limotiga ko’ra, yig’ilgan mablag ‘kambag’al va muhtojlarga, zakot yig’uvchilarga, yaqinda Islomni qabul qilganlarga, qullikdan ozod qilinadiganlarga, qarzdorlarga, Alloh yo’lida va qolgan yo’lovchiga foyda keltirish.

Bugungi kunda aksariyat musulmon davlatlarda zakot badallari ixtiyoriy ravishda beriladi Liviya, Malayziya, Pokiston, Saudiya Arabistoni, Sudan va Yaman, zakot davlat tomonidan buyurilgan va yig’ilgan (2015 yil holatiga ko’ra). [16] [17]

Shialar, farqli o’laroq Sunniylar, an’anaviy ravishda zakotni shaxsiy va ixtiyoriy harakat sifatida ko’rib, ular zakot beradilar imom – davlat tomonidan homiylik qilingan kollektorlardan ko’ra homiylik qilingan. [18] [19] [20]

Mundarija

• 1 Etimologiya
• 2 Ta’lim
  • 2.1 Qur’on
  • 2.2 Hadis
  • 2.3 Miqdor
  • 2.4 To’lovni amalga oshirmaslik
  • 2.5 Tarqatish
  • 2.6 Jamiyatdagi o’rni
  • 4.1 Musulmon mamlakatlaridagi zakot maqomi
  • 4.2 To’plam
  • 4.3 Tarqatish
  • 4.4 Jamiyatdagi o’rni
  • 5.1 Fitr zakoti
  • 7.1 Iqtiboslar
  • 7.2 Kitoblar va maqolalar

  Etimologiya

  Zakot so’zma-so’z “poklanuvchi” degan ma’noni anglatadi. So’z olingan Klassik suriya ܙܟܘܬܐ (zakhuthabilan bog’liq bo’lgan “g’alaba, xizmat, oqlash” Ibroniycha Bor ‎ (zhkht, “qonuniy huquq, axloqiy huquq, qadr-qimmat”). [21] [1] Zakot o’z daromadlari va boyliklarini ba’zida dunyoviy, nopok egallash usullaridan tozalash usuli deb hisoblanadi. [1] [22] [23] [24] Sachiko Murata va Uilyam Chittik, “Xuddi tahorat ham tanani poklaydi va namoz o’qish ruhni poklaydi (Islomda), shuning uchun zakot mollarni poklaydi va ularni Xudoga ma’qul qiladi “. [25] [26]

  Ta’lim

  Qur’on

  The Qur’on ko’p oyatlarda sadaqa haqida bahs yuritadi, ba’zilari zakot bilan bog’liq. Hozir Islomda ishlatiladigan ma’noga ega bo’lgan zakot so’zi, masalan suralar: 7: 156, 9:60, 19:31, 19:55, 21:73, 23: 4, 27: 3, 30:39, 31: 4 va 41: 7. [27] [28] Zakot erta topilgan Medina suralari va musulmonlar uchun farz deb ta’riflangan. [26] Bu najot uchun berilgan. Musulmonlar zakot berganlar oxiratda Xudodan ajr kutishlari mumkin deb hisoblashadi, zakot berishni e’tiborsiz qoldirish esa zararga olib kelishi mumkin. Zakot Xudo va musulmon o’rtasidagi ahdning bir qismi hisoblanadi. [26]

  2.177-oyat (Picktall tarjimasi) Qur’onda sadaqa va sadaqa berish haqidagi qarashlarni bayon qiladi (Zakotning yana bir nomi “Kambag’al”):

  Yuzlaringizni Sharq va G’arb tomon burishingiz solihlik emas. Allohga va oxirat kuniga, farishtalarga, kitobga va payg’ambarlarga iymon keltirganlar solihdir. boyliklarini Unga bo’lgan muhabbat uchun qarindosh-urug’larga, etimlarga, miskinlarga va yo’lovchiga va so’raganlarga beradi va qullarni ozod qiladi. Va to’g’ri ibodat qiling va kambag’allarga haq bering. Va ahdlashganda o’z ahdlarini saqlaydiganlar, azob-uqubatlarda, azob-uqubatlarda va stress paytida sabr qiluvchilar. Ana o’shalar samimiydirlar. Ana o’shalar taqvodorlardir. – 2: 177

  Ga binoan Yusuf al-Qaradaviy, Qur’onning 9.5-oyati [29] zakotni butparastlarning musulmon bo’lishining uchta shartidan biriga aylantiradi: “agar ular tavba qilsalar, namoz o’qisalar va zakot qilsalar, ular sizning imoningizdagi birodarlaringizdir”. [7]

  Qur’onda, shuningdek, batafsilroq muhokama qilingan zakotning afzalliklarini kimga berish kerakligi haqida ham ma’lumotlar keltirilgan quyida. [30]

  Hadis

  Eng ishonchli har biri hadis Islomdagi to’plamlarda zakotga bag’ishlangan kitob mavjud. Sahihi Buxoriyning 24-kitobi, [31] Sahihi Muslimning 5-kitobi, [32] va Sunan Abu-Dovudning 9-kitobi [33] zakotning turli jihatlari, jumladan kim, qancha, qachon va nimani to’lashi kerakligi haqida bahslashing. 2,5% stavka hadislarda ham aytilgan. [34]

  Hadislar zakot bermaydiganlarga nasihat qiladi. Hadisga ko’ra, pulni to’lamaslik yoki zakot beradiganlarni masxara qilish belgidir ikkiyuzlamachilik va Xudo bunday odamlarning ibodatlarini qabul qilmaydi. [35] The sunnat shuningdek, zakotni to’lamagan yoki to’lamaganlar uchun Xudoning jazosini tasvirlaydi. [36] Ustida qiyomat kuni, zakot bermaganlar javobgarlikka tortiladi va jazolanadi. [30]

  Hadisda davlat tomonidan zakot yig’ish bo’yicha tavsiyalar mavjud. To’plovchilardan belgilanganidan ko’proq narsani olmasliklari talab qilinadi va zakotni berayotganlardan to’lovdan qochmaslik so’raladi. Hadisda, shuningdek, zakotni olishga qodir bo’lmagan paytda zakot oluvchilar uchun jazo to’g’risida ogohlantirilgan (qarang) Tarqatish quyida). [30]

  Miqdor

  Asosiy maqola: Zakotni hisoblash

  Jismoniy shaxs tomonidan to’lanadigan zakot miqdori, pul miqdori va mol-mulk turiga bog’liq. Qur’onda qaysi boyliklarga zakot bo’yicha soliq solinishi to’g’risida aniq ko’rsatmalar berilmagan va beriladigan foizlar ham ko’rsatilmagan. Ammo odatdagi amal shundan iboratki, zakot miqdori to’lanadi kapital aktivlari (masalan, pul) 2,5% ( 1 ⁄₄₀ ). [37] Zakot qo’shimcha ravishda to’lanadi qishloq xo’jaligi tovarlar, qimmatbaho metallar, minerallar va chorva mollari tovarlar turiga qarab 2,5% dan 20% gacha (1/5) o’zgarib turadi. [38] [39]

  Odatda zakot bir qamariy yil davomida doimiy ravishda egalik qilinadigan mol-mulk uchun to’lanadi nisob, minimal pul qiymati. [40] Biroq, islom ulamolari bu masalada ixtilofga kelishgan. Masalan, Abu Hanifa nisob chegarasini er ekinlari, mevalar va foydali qazilmalar uchun zakot uchun shart deb bilmagan. [41] Zakot va nisob bo’yicha islom ulamolari o’rtasidagi boshqa farqlar quyidagicha tan olingan: Yusuf al-Qaradaviy, [15]

  Namozlardan farqli o’laroq, zakotlanadigan mol-mulkning nisbati, ozodligi, turlari ham ulamolar o’rtasida farqlarga duch kelishini kuzatamiz. Bunday ziddiyatlar, musulmonlarning zakot farzlarini qo’llash haqida gap ketganda, umuman musulmonlar uchun jiddiy oqibatlarga olib keladi. Masalan, ba’zi olimlar bolalar va aqldan ozgan odamlarning boyligini zakot deb bilishadi, boshqalari esa buni qilmaydilar. Ba’zi olimlar barcha qishloq xo’jalik mahsulotlarini zakotli deb hisoblashadi, boshqalari zakotni faqat ma’lum turlar bilan cheklashadi. Ba’zilar qarzlarni zakotli deb hisoblashadi, boshqalari esa yo’q. Shu kabi farqlar biznes aktivlari va ayollar zargarlik buyumlari uchun ham mavjud. Ba’zilar zakot olish uchun ma’lum bir minimal (nisob) talab qilsa, ba’zilari buni talab qilmaydi. Zakotni berish borasida ham xuddi shunday farqlar mavjud.
  – Shiek Mahmud Shaltut [15]

  To’lovni amalga oshirmaslik

  Zakot beradigan joy Zaouia Moulay Idriss II yilda Marokash, Fez [42]

  Zakotni to’lamaganlik oqibati an’anaviy islom huquqshunosligida keng huquqiy munozaralarga sabab bo’lgan, ayniqsa musulmon zakot berishni xohlasa, lekin ma’lum bir guruhga yoki davlatga berishni rad qilsa. [43] [44] Klassik huquqshunoslarning fikriga ko’ra, agar kollektor zakot yig’ishda adolatsiz bo’lsa, lekin uni tarqatishda shunchaki molni undan yashirishga yo’l qo’yiladi. [43] Agar boshqa tomondan, kollektor faqat kollektsiyada bo’lsa, lekin taqsimotda adolatsiz bo’lsa, undan mol-mulkni yashirish majburiyatdir (vojib). [43] Bundan tashqari, agar mulk egasi zakotini kambag’allarga berishni xohlaganligi sababli zakot adolatli yig’uvchidan yashirilgan bo’lsa, ular buning uchun jazolanmasliklari kerak edi. [43] Agar zakotni kuch bilan yig’ib olishning iloji bo’lmasa, uni olish uchun harbiy kuch ishlatish oqilona deb topilgan, chunki Abu Bakr davomida Ridda urushlari, adolatli buyruqlarga bo’ysunishni rad etish – bu xiyonat qilishning bir shakli. [43] Biroq, Abu Hanifa, ning asoschisi Hanafiy Maktab, mulk egalari zakotni kambag’allarga tarqatishni o’z zimmalariga olganlarida, jang qilishdan norozi. [43]

  Ba’zi mumtoz huquqshunoslar zakotni ongli ravishda rad etgan har qanday musulmon murtaddir, degan fikrda edilar, chunki bu diniy burch ekanligiga ishonmaslik (farz) – bu ishonmaslikning bir shakli (kufr) va o’ldirilishi kerak. [45] [46] [47] Biroq, klassik huquqshunoslar orasida hukmron bo’lgan fikrlar jarimalar, qamoq yoki jismoniy jazo kabi sanksiyalarni belgilab qo’ydi. [43] Kabi ba’zi klassik va zamonaviy olimlar Ishoq Ibn Rahveyh va Yusuf al-Qaradaviy zakot bermagan odamga mol-mulkining yarmi bilan birga zakot to’lashi kerakligini aytgan. [48] [49] Bundan tashqari, zakotni to’lamaganlar qiyomat kuni oxiratda Xudoning jazosiga duch kelishadi. [30]

  Zakot to’lash majburiy bo’lgan zamonaviy shtatlarda, to’lamaslik davlat qonunchiligi bilan soliq to’lashdan bo’yin tovlash bilan tartibga solinadi. [ iqtibos kerak ]

  Tarqatish

  Qur’on surasiga ko’ra Al-Tavba, sakkiz toifadagi odamlar mavjud (asnaf) zakot mablag’laridan foyda olish huquqiga ega bo’lganlar. [50]

  “Sadaqalar kambag’allar va kambag’allarga va (mablag’larni) boshqarish uchun ishlaydiganlarga; qalblari (yaqinda) yarashganlarga; qullik va qarzdorlarga; Alloh yo’lida; va Yo’lda ketayotgan kishi uchun: (Alloh shunday buyurgan) va Alloh ilm va hikmatga to’la. “

  — Qur’on, 9-sura (Al-Tavba ), oyat 60 [51]

  1. Tirikchilik vositasi bo’lmaganlar (Al-Fuqaro), [52] kambag’al [53]
  2. Asosiy ehtiyojlarini qondira olmaydiganlar (Al-Masakun), [52] muhtojlarga [53]
  3. Zakot yig’uvchilarga (Al-Emiliyn Alixo) [52][53]
  4. Hamdard bo’lgan yoki Islomni qabul qilishini kutayotganlarni ishontirish (Al-Muallafatu Qulūbuhum), [52] yaqinda Islomni qabul qilganlar, [50][53][54] va Islom yo’lidagi potentsial ittifoqchilar [53][55]
  5. Bepul qilish qullik yoki servitut (Fir-Riqob), [52] o’z xo’jayiniga ega bo’lgan yoki undan ozod bo’lishni niyat qilgan musulmonlarning qullari [tushuntirish kerak ] a yordamida kitobah shartnoma [53][55]
  6. Asosiy ehtiyojlarini qondirishga urinish paytida katta miqdordagi qarzlarni olganlar (Al-Garimun), [52] munosib maqsad yo’lida qarzdor bo’lgan qarzdorlar [53]
  7. Diniy yoki Xudoning sababi uchun kurashayotganlar (Fī Sabilillah ), [52] yoki uchun Jihod qalam, so’z yoki qilich yordamida Alloh yo’lida, [56] yoki kofirlarga qarshi kurashadigan, ammo maosh oladigan askarlar bo’lmagan Islomiy jangchilar uchun. [53][55][57] : h8.17
  8. Sayohatchilar, sayohatchilar (Ibn as-Sabul), [52] munosib maqsad bilan sayohat qilayotgan, ammo moddiy yordamisiz manziliga etib bormaydigan sayohatchilar [53][55]

  Zakotni o’z ota-onasi, bobosi, buvisi, bolasi, nabirasi, turmush o’rtog’i yoki Muhammad payg’ambar avlodlariga bermaslik kerak. [58]

  Qur’onda ham, hadislarda ham zakotning yuqoridagi sakkiz toifaga bo’linishi aniqlanmagan. [59] Ga ko’ra Sayohatchiga ishonish, Shofiy Maktab zakotini oluvchilarning sakkiz toifasi o’rtasida teng taqsimlashni talab qiladi Hanafiy maktab zakotini barcha toifalarga, ba’zilariga yoki faqat bittasiga taqsimlash uchun ruxsatnomalar. [57] : h8.7 Klassik islom huquqi maktablari, shu jumladan Shofiy, bir ovozdan, zakot yig’uvchilarga birinchi navbatda pul to’lash kerak, qoldiq oluvchilarning etti toifasi o’rtasida teng taqsimlanishi kerak, hatto bir guruhning ehtiyoji ko’proq talab qilinadigan holatlarda ham. [ iqtibos kerak ]

  Musulmon ulamolar zakot oluvchilar orasida musulmon bo’lmaganlarni ham kiritish mumkinmi degan fikrda bir fikrda emaslar. Tarixiy jihatdan islom ilmi zakotni faqat musulmonlar olishlari mumkin, deb o’rgatgan. [60] So’nggi paytlarda ba’zi birlar musulmonlarning ehtiyojlari qondirilgandan keyin musulmon bo’lmaganlarga zakot berilishi mumkin, deb ta’kidlaydilar, Qur’onda yoki sunnatda zakot faqat musulmonlarga berilishi kerakligi to’g’risida hech narsa topolmaydilar. [58]

  Bundan tashqari, zakot mablag’lari markazlashtirilgan zakot yig’ish tizimini boshqarish uchun sarflanishi mumkin. [37] Vakillari Salafiylar harakati Islomning targ’iboti va adolatli yo’lda har qanday kurashni sarf qilinadigan yo’llar orasida, boshqalari zakot mablag’larini ijtimoiy farovonlik va iqtisodiy rivojlanish loyihalariga yoki fan va texnika ta’limiga sarflash kerak, deb hisoblaydilar. [58] Ba’zilar, agar musulmon mamlakati hujumga uchragan bo’lsa, ularni mudofaa uchun joiz deb hisoblashadi. [58] Shuningdek, zakot mablag’larini yuqoridagi sakkiz toifadagi oluvchilarga berilish o’rniga investitsiyalarga kiritish taqiqlanadi. [61]

  Jamiyatdagi o’rni

  Zakot musulmonlar tomonidan taqvodorlik deb qaraladi, bu orqali musulmonlarning farovonligi haqida qayg’urish, [54] shuningdek, boy va kambag’allar o’rtasidagi ijtimoiy uyg’unlikni saqlab qolish. [62] Zakot boylikni yanada adolatli taqsimlashga yordam beradi va a’zolari o’rtasida birdamlik hissini kuchaytiradi. Ummat. [63]

  Tarixiy amaliyot

  Zakot, tomonidan boshlangan islomiy amal Islom payg’ambari Muhammad, birinchi kuni birinchi yig’ilgan Muharram. [64] Bu butun tarixi davomida muhim rol o’ynagan. [65] Shakt zakot g’oyasi islom diniga yahudiylikdan kirib kelgan bo’lishi mumkin, deb taxmin qilmoqda, ildizlari ibroniy va oromiy so’zlaridan iborat. zakut. [26] [66] Biroq, ba’zi islom ulamolari [66] zakot (yoki zakot) to’g’risidagi Qur’on oyatlari yahudiylikdan kelib chiqishiga rozi emas. [67]

  The xalifa Abu Bakr, ishongan Sunniy Muhammadning vorisi bo’lgan musulmonlar birinchi bo’lib qonuniy zakot tizimini o’rnatdilar. [68] Abu Bakr zakotni Payg’ambar hokimiyatining qonuniy vakiliga (ya’ni o’zi) berish kerak degan tamoyilni o’rnatdi. [65] Boshqa musulmonlar bu fikrga qo’shilmadilar va Abu Bakrga zakot berishdan bosh tortdilar murtadlik va, nihoyat, Ridda urushlari. [10] [65] [69]

  Ikkinchi va uchinchi xalifalar, Umar ibn al-Xattob va Usmon ibn Affon, Abu Bakr zakotni kodlashtirishda davom etdi. [65] Usmon shuningdek, zakot yig’ish protokolini o’zgartirib, faqat “zohiriy” boylikka soliq solinishi to’g’risida qaror chiqardi, bu esa zakotni asosan qishloq xo’jaligi erlari va mahsulotlarida to’lanishini cheklab qo’ydi. [70] Hukmronligi davrida Ali ibn Abu Tolib, zakot masalasi uning hukumatining qonuniyligi bilan bog’liq edi. Alidan keyin uning tarafdorlari zakot berishdan bosh tortdilar Muoviya I, chunki ular uning qonuniyligini tan olmadilar. [65]

  Madinada Islom davlati tomonidan boshqariladigan zakot amaliyoti qisqa muddatli edi. Hukmronligi davrida Umar bin Abdul Aziz (717-720 hijriy), Madinada hech kim zakotga muhtoj emasligi xabar qilingan. Undan keyin zakot ko’proq shaxsiy mas’uliyat sifatida qaraldi. [65] Ushbu qarash Islom tarixi davomida o’zgargan. Masalan, sunniy musulmonlar va hukmdorlar zakot yig’ish va berishni Islom davlatining vazifalaridan biri deb hisoblashgan; bu qarash zamonaviy islomiy mamlakatlarda davom etdi. [71]

  Zakot Islomning beshta ustunlaridan biri bo’lib, o’tmishdagi turli xil islomiy siyosatlarda moddiy imkoniyati bo’lgan barcha amaldagi musulmonlar tomonidan to’lanishi kutilgan edi (nisob ). [72] Zakot majburiyatlaridan tashqari, musulmonlar ixtiyoriy ravishda xayr-ehson qilishga da’vat etilgan (sadoqat ). [73] Zakot musulmon bo’lmaganlardan olinmagan, garchi ular to’lashlari shart bo’lgan jizya soliq. [74] [75] Mintaqaga qarab, zakotning ustun qismi odatda borar edi Amil (zakot yig’uvchilar) yoki Sabilillah (diniy maqsadlar uchun kurashayotganlar, mahalliy masjidning qo’riqchisi yoki musulmon bo’lmaganlarni Islomga kirishga prozelitizatsiya qilish kabi Xudo yo’lida ish olib boradiganlar). [59] [76]

  Zamonaviy amaliyot

  Tadqiqotchi Rassel Pauellning 2010 yildagi fikriga ko’ra, zakot Malayziya, Liviya davlat qonunlariga binoan majburiy bo’lgan. Pokiston, Saudiya Arabistoni, Sudan va Yaman. Bahrayn, Bangladesh, Misr, Indoneziya, Eron, Iordaniya, Kuvayt, Livan, Maldiv orollari va Birlashgan Arab Amirliklarida hukumat tomonidan zakotni ixtiyoriy ravishda ajratish dasturlari mavjud edi. [77]

  Ijtimoiy Siyosat va Tushunish Instituti tomonidan Amerika musulmonlari uchun xayriya ishlarini boshqa e’tiqod va g’ayri diniy guruhlar bilan taqqoslaganda, 2019 yilda o’tkazilgan tadqiqotda amerikalik musulmonlar uchun zakot xayriya yordamining muhim haydovchisi bo’lganligi aniqlandi. Natijada, amerikalik musulmonlar diniy majburiyat (zakot) va “ko’plari kam bo’lganlarga yordam berishlari kerak” degan fikrga asoslanib, xayr-ehson qilishga undaydigan eng katta e’tiqod guruhi bo’lishiga olib keladi. Zakot [78] .

  Musulmon mamlakatlaridagi zakot maqomi

  Mamlakat	Holat
  Afg’oniston	Hukumat tizimi mavjud emas
  Jazoir	Hukumat tizimi mavjud emas
  Ozarbayjon	Hukumat tizimi mavjud emas
  Bahrayn	Ixtiyoriy
  Bangladesh	Ixtiyoriy
  Burkina-Faso	Hukumat tizimi mavjud emas
  Chad	Hukumat tizimi mavjud emas
  Misr	Ixtiyoriy
  Gvineya	Hukumat tizimi mavjud emas
  Indoneziya	Ixtiyoriy
  Eron	Ixtiyoriy
  Iroq	Hukumat tizimi mavjud emas
  Iordaniya	Ixtiyoriy
  Qozog’iston	Hukumat tizimi mavjud emas
  Quvayt	Ixtiyoriy
  Livan	Ixtiyoriy
  Liviya	Majburiy
  Malayziya	Majburiy
  Maldiv orollari	Ixtiyoriy
  Mali	Hukumat tizimi mavjud emas
  Mavritaniya	Hukumat tizimi mavjud emas
  Marokash	Hukumat tizimi mavjud emas
  Niger	Hukumat tizimi mavjud emas
  Nigeriya	Hukumat tizimi mavjud emas
  Ummon	Hukumat tizimi mavjud emas
  Pokiston	Majburiy
  Qatar	Hukumat tizimi mavjud emas
  Saudiya Arabistoni	Majburiy
  Senegal	Hukumat tizimi mavjud emas
  Serra-Leone	Hukumat tizimi mavjud emas
  Somali	Hukumat tizimi mavjud emas
  Sudan	Majburiy
  Suriya	Hukumat tizimi mavjud emas
  Tojikiston	Hukumat tizimi mavjud emas
  Gambiya	Hukumat tizimi mavjud emas
  Tunis	Hukumat tizimi mavjud emas
  kurka	Hukumat tizimi mavjud emas
  Turkmaniston	Hukumat tizimi mavjud emas
  Birlashgan Arab Amirliklari	Ixtiyoriy
  O’zbekiston	Hukumat tizimi mavjud emas
  Yaman	Majburiy

  To’plam

  Zakot xayr-ehson qutisi da Taypey masjidi yilda Taypey, Tayvan

  Bugungi kunda aksariyat musulmon mamlakatlarida zakot qanday qilib va ​​qanday to’lash kerakligi to’g’risida musulmonlarning ixtiyorida, odatda Xudodan qo’rqish, tengdoshlarning bosimi va shaxsning shaxsiy hissiyotlari bilan amalga oshiriladi. [16] Sunniy musulmonlar orasida zakot qo’mitalari tashkil etilgan bo’lib, ular diniy sabab yoki zakot yig’adigan mahalliy masjid bilan bog’langan. [79] Shia musulmonlari orasida imomlar nomidan deputatlar zakot yig’adilar. [80]

  Aksariyat qismi musulmon bo’lgan 47 davlatning oltitasida – Liviya, Malayziya, Pokiston, Saudiya Arabistoni, Sudan va Yamanda zakot majburiy va davlat tomonidan yig’iladi. [16] [17] [81] [82] Yilda Iordaniya, Bahrayn, Quvayt, Livan va Bangladesh, zakot davlat tomonidan tartibga solinadi, lekin badallar ixtiyoriydir. [83]

  Zakot majburiy bo’lgan davlatlar zakotni hisoblash asoslarini aniqlashda farq qiladi. [81] Zakot odatda chorvachilikdan (Pokistondan tashqari) va qishloq xo’jaligi mahsulotlaridan olinadi, garchi soliq solinadigan chorva mollari va mahsulotlarning turlari har bir mamlakatda farq qiladi. [81] Zakot turli xil baholash usullari bilan to’rtta mamlakatda naqd pul va qimmatbaho metallarga beriladi. [81] Daromad Saudiya Arabistoni va Malayziyada zakotga bo’ysunadi, faqat Sudan “daromad keltiradigan boylik” ga zakot beradi. [81] Pokistonda mol-mulk zakotni hisoblash asoslaridan ozod qilinadi va majburiy zakot asosan qishloq xo’jaligi sektoridan olinadi. [76]

  Malayziya va Pokiston singari majburiy soliq yig’ish tizimlarida yashirish juda keng tarqalgan va sadaqa solig’i regressiv. [16] Musulmonlarning katta qismi zakotni to’lash majburiyatini o’z zimmalariga oladilar, ammo davlat uni undirish huquqiga ega ekanligini inkor etadilar va rasmiy yig’ishdan qochib o’z ixtiyori bilan zakot berishlari mumkin. [81] Ixtiyoriy ravishda yig’ish tizimlarida olib borilgan tadqiqotlar shuni ko’rsatadiki, zakot faqat to’lashga qodir musulmon aholining bir qismi tomonidan olinadi va to’lanadi. [16]

  Musulmon ozchilikni tashkil etadigan Buyuk Britaniyada 2013 yilda bo’lib o’tgan 4000 kishilik so’rov natijalariga ko’ra o’nta musulmonning uchtadan ko’pi xayriya qilgan (Zakot “xayriya xayriya yordami” deb ta’riflangan). [84] Ga ko’ra o’z-o’zini e’lon qilgan so’rovnoma, Britaniyalik musulmonlar o’rtacha 2013 yilda xayriya uchun 567 AQSh dollari ajratishgan, bu esa 412 dollarga teng Yahudiylar, Uchun $ 308 Protestantlar, 272 dollar Katoliklar va uchun $ 177 ateistlar. [84]

  Tarqatish

  Shariatning asosiy manbalarida zakot kimga berilishi kerakligi – zakot foyda oluvchilarning bir toifasini vakili deb da’vo qilgan zakot yig’uvchilarga (masalan, kambag’allarga), diniy idoralar vakili bo’lgan kollektsionerlarga yoki Islomiy davlat vakili bo’lgan kollektorlarga ham zakot to’lashi kerakligi aniq ko’rsatilmagan. [59] [85] Bu islomiy jamoat ichida tarixiy jihatdan muhim ziddiyatlar va zakotni suiste’mol qilish ayblovlarini keltirib chiqardi [59] va zamonaviy davrda. [86]

  Fi Sabillillah eng ko’zga ko’ringan asnaf janubi-sharqiy Osiyo musulmon jamiyatlarida, bu erda keng tarqalgan bo’lib missionerlik ishlari, Qur’on maktablari va islom jamoatiga xizmat qiladigan boshqa narsalarni moliyalashtirish kiradi (ummat) umuman. [87]

  Jamiyatdagi o’rni

  2012 yilda islom moliya tahlilchilari yillik zakot xarajatlarini yiliga 200 milliard AQSh dollaridan oshgan deb hisobladilar, bu ularning yil davomida belgilanganidan 15 baravar ko’pdir. Birlashgan Millatlar Tashkilotining Gumanitar masalalarni muvofiqlashtirish boshqarmasi. [88] [89] Islomshunos olimlar va taraqqiyot ishchilari ushbu zakot amaliyotining aksariyati noto’g’ri, isrof yoki samarasiz deb ta’kidlaydilar. [88] Musulmon dunyosining taxminan chorak qismi [90] 2012 yilgi hisobotga ko’ra, kuniga 1,25 dollardan yoki undan kam miqdorda yashashni davom ettirmoqda. [88]

  1999 yilda zakot davlat tomonidan majburiy ravishda belgilanadigan Sudan va Pokistonda o’tkazilgan tadqiqotda zakot tushumlari YaIMning 0,3 dan 0,5 foizigacha bo’lganligini taxmin qilgan bo’lsa, yaqinda e’lon qilingan hisobotda Malayziyada zakot tushumlari YaIMning 0,1 foizini tashkil etgan. [81] Ushbu raqamlar ushbu mamlakatlar hukumatlari o’z iqtisodiyotlarini islomlashtirishga urinish paytida kutilganidan ancha past bo’lib, yig’ilgan mablag ‘juda kichik bo’lib, katta makroiqtisodiy ta’sirga ega bo’lmaydi. [81]

  2014 yilgi tadqiqotda, [91] Nasim Sheroziyning ta’kidlashicha, Islom dunyosida har yili zakot yig’ilishiga qaramay keng tarqalgan qashshoqlik saqlanib qolmoqda. Ko’pgina musulmon mamlakatlaridagi musulmon aholisining 70 foizdan ko’prog’i qashshoqlashgan va kuniga 2 AQSh dollaridan kam pul bilan yashaydi. Shiraz shtatlari aksariyat musulmonlar yashovchi 10 dan ortiq mamlakatlarda aholining 50% dan ortig’i kuniga 1,25 dollardan kam daromad bilan yashagan. [91] Zakot shu paytgacha aksariyat musulmon mamlakatlaridagi musulmonlar orasida keng miqyosda qashshoqlikni bartaraf eta olmadi. [91]

  Tegishli shartlar

  Zakot faqat musulmonlardan talab qilinadi. Islom davlatida yashaydigan musulmon bo’lmaganlar uchun shariat tarixan mandat sifatida ko’rilgan jizya (so’rovnoma solig’i). [92] Islom tarixida qo’llanilgan musulmonlarga yoki musulmon bo’lmaganlarga soliq solishning boshqa shakllari kiradi haraj (er solig’i), [93] xums (musulmon bo’lmaganlardan tortib olingan o’lja va o’lja uchun soliq, to’satdan boylik), [94] ushur (davlat chegarasi, dengiz porti va har bir shahar chegarasidagi tovarlarni olib o’tishda, bojxonada soliq), [95] kari (uy solig’i) [96] va chari (ba’zan chaqiriladi maara, yaylov solig’i). [97] [98]

  Islomning turli mazhablarida zakot va boshqa tegishli soliqlarning talqini va ko’lamida farqlar mavjud. Masalan, xums tomonidan turlicha talqin etiladi Sunniylar va Shiitlar, Shia xarajatlardan keyin ortiqcha daromadlarining beshdan birini to’lashi kutilmoqda xums, va sunnilar buni qilmaydi. [99] Zakotning kamida o’ndan bir qismi va xums har yili, shialar orasida, imomi va uning diniy o’rinbosarlari tomonidan uning doktrinasi ostida to’plangandan keyin niyaba, Shia ruhoniylarining ierarxik tizimi uchun daromad sifatida ketadi. [80] [100] Ular orasida Ismoiliy zakotni o’z ichiga oladigan majburiy soliqlar shia subtekti deb ataladi dasondva yig’ilgan summaning 20% ​​imomlar uchun daromad sifatida ajratilgan. [101] Shia Islomning ba’zi tarmoqlari imomlik qilish huquqiga va yig’ilgan zakot va boshqa sadaqalarning 20 foizini olish huquqiga ruhoniylarning meros huquqi sifatida qarashadi.

  Sadaqa Odatda, zakotning ixtiyoriy hamkori sifatida talqin qilinadigan xayriya uchun yana bir tegishli atama. [102]

  Fitr zakoti

  Qo’shimcha ma’lumotlar: Fitr zakoti

  Fitr zakoti yoki Sadoqat al-Fitr [103] bu boshqa kichikroq xayriya majburiyati bo’lib, barcha musulmonlar uchun majburiydir – erkak yoki ayol, voyaga etmagan yoki kattalar, agar imkoni bo’lsa – bu an’anaviy ravishda oxirigacha to’lanadi. ro’za ichida Islomiy muqaddas oy ning Ramazon. [104] [105] Yig’ilgan mablag ‘zakot yig’uvchilarga va kambag’al musulmonlarga to’lash uchun sarflanadi, shunda ular bayram qilish uchun vosita bilan ta’minlanadi. Ramazon hayiti (the festival Ramazonni ta’qib qilish, qolgan musulmonlar qatori. [106]

  Fitr zakoti – bu kishi boshiga belgilangan qat’iy miqdor, zakot al mal – shaxsiy daromad va mol-mulkka asoslangan. [105] Hidaya jamg’armasining ma’lumotlariga ko’ra, Fitr zakotining xayr-ehsoni mahalliy narxlarda 1 Saa (taxminan 3 kg) guruch yoki bug’doy narxiga asoslanadi (2015 yilga kelib AQShda taxminan 7,00 dollar). [103]

  Shuningdek qarang

  • Iqtisodiyot portali
  • Islom iqtisodiyoti
  • Islom sotsializmi
  • Islom soliqlari
  • Jizya
  • Xums
  • Xaraj
  • Riba
  • Sadaqa
  • Qard al-Hassan
  • Zakot kengashi (Pokiston)
  • Fitrana, ustuniga ergashadigan boshqa zakot shakli Sawm (ro’za tutish Ramazon )
  • Dana
  • Kambag’al ushr
  • O’ndan (yahudiylikda o’nlik)
  • Tsedaka (Yahudiylik )
  • Pul o’tkazmasi
  • Gavala
  • Norasmiy qiymatlarni uzatish tizimi

  Zakot nima? Uning miqdori qancha va nega faqat Ramazon oyida beriladi? “Zakotim.uz” loyihasi asoschisi Muzaffar Husniddinov bilan suhbat

  Har safar Ramazon oyi kirib kelishi bilan odamlar orasida “Hamma musulmonlarga ham zakot majburiymi, uning miqdori qancha, zakot olishga kimlar haqli? Men qancha mablag‘ berishim kerak? Mol-mulkimning nisobini qanday chiqarsam bo‘ladi?” kabi savollar o‘rtaga chiqadi.

  “Daryo” yurtdoshlarimizni qiziqtirgan shu kabi bir qancha savollarni jamlab, “zakotim.uz” loyihasi asoschisi Muzaffar Husniddinov bilan suhbatlashdi.

  Muzaffar Husniddinov — Islom moliyasi sohasida mutaxassis. Janubiy Koreyada moliya yo‘nalishida MBA, Islom moliyasi sohasida Buyuk Britaniya va Turkiyada tahsil olgan.

  Islom moliyasi muassasalari uchun Buxgalteriya va auditorlik tashkilotining (AAOIFI) shariat bo‘yicha sertifikatlangan maslahatchisi va auditori (CSAA) sanaladi.

  “Zakotim”, “Islom moliyasi” loyihalarining asoschilaridan biri. Hozirgi kunda O‘zbekistonda “sukuk” qimmatbaho qog‘ozlarini chiqarishda qonunchilikni yaratish bo‘yicha BMTTD maslahatchisi, IsBF kompaniyasi moliya menejeri.

  Foto: Muzaffar Husniddinovning shaxsiy arxividan

  — Keling, dastlab zakotning musulmon odamning hayotidagi o‘rni xususida gaplashsak. Zakot har bir mo‘min-musulmonga farz qilingan amallardan biri. Biroq har kimning ham bunga qurbi yetavermaydi. Islom dinida kimlarning zakot berishi majburiy hisoblanadi?

  — Darhaqiqat, zakot islom dinida musulmonlarga farz qilingan amallardan. U shaxsiy ehson yoki ixtiyoriy saxovat emas, balki boylar uchun Alloh tomonidan belgilangan majburiy moliyaviy ibodatdir.

  Islom dinida boy musulmon deb birinchi darajadagi hojati tushadigan mulklaridan tashqari 85 gramm tilla qiymatidagi boyligi bo‘lgan odamga aytiladi. Hisobi yuqoridagi mablag‘ga yetgan kishi bir yil o‘tib yana shu miqdordan ortiq mablag‘i bo‘lsa, zakot berishi majburiydir.

  Zakot berish uni beruvchisining qalbini xudbinlik va boylikka hirs qo‘yish illatlaridan tozalaydi hamda undagi marhamat, kambag‘allarga bo‘lgan xayrixohlik hissini kuchaytiradi.

  Qolaversa, zakot uning oluvchisining qalbida beruvchiga nisbatan hasad va g‘arazni ketkizadi, jamiyatda o‘zaro hurmat-ehtirom va birodarlik munosabatlarini mustahkamlaydi. Agar zakot tizimi to‘g‘ri yo‘lga qo‘yilsa, jamiyatda kambag‘allikka to‘liq barham berish mumkin.

  — Agar moli nisobga yetgan musulmon zakot bermasa, buning oqibati qanday bo‘ladi?

  — Zakotni ado etish barcha boy musulmonlarga vojib ekanini tushuntirish, buni bilmaganlarga yetkazish kerak. Oyat va hadislarda zakot bermaganlarga oxiratda qattiq azob va’da qilingan. Ushbu hadislarni eslashning o‘zi qalbida iymoni bor odamni larzaga soladi.

  Xususan, Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilingan bir hadisda “Rasululloh sollallohu alayhi va sallam: Kimga Alloh taolo mol-dunyo bergan bo‘lsa-yu, u zakot bermagan bo‘lsa, jamg‘argan boyligi qiyomat kuni ilon shakliga kirib, egasining tanasiga o‘ralib olib chaqadi, so‘ng: “Men mol-dunyoingman, men xazinangman” deb aytadi”,— dedilar. (Imom Buxoriy rivoyati)

  Zakoti berilmagan boylikda baraka bo‘lmaydi. Ustozlarimizning aytishlaricha, baraka faqatgina boyliklarning qiymati yoki ko‘pligida emas, balki xotirjamlik, kishining yaqinlari bedavo dardlarga yo‘liqmasligi, turli kutilmagan balolarning boshga kelmasligi, Allohning asrashi ham baraka belgilaridandir, ya’ni ne’matlar faqat pul bilan o‘lchanmaydi.

  Aksincha zakotni berish Qur’oni karimning bir necha o‘rnida haqiqiy musulmon insonlarning xos sifati ekanligi bayon etilgan (Tavba surasi, 18, 71–oyatlar, Mo‘minum surasi, 4–oyat). Zakotni ado etish Allohning rahmati va uning yordamiga sabab bo‘luvchi omil sifatida tilga olingan (A’rof surasi, 156–oyat, Haj surasi, 40–41–oyatlar).

  Qolaversa, yuqorida aytib o‘tganimdek, zakotning yurtda adolatni ta’minlashda, kambag‘allik va tilanchilikni yo‘qotishda beqiyos o‘rni bor.

  — Har yili Ramazon oyida ommaviy axborot vositalarida zakot berish borasida ko‘plab ko‘rsatuvlar efirga uzatiladi, maqolalar chop etiladi. Shu yerda o‘rinli bir savol tug‘iladi: zakot faqat Ramazonda beriladimi?

  — Kishi boyliklarining hisobini qilib borishi kerak. Boyligi nisobga yetgan kun qamariy taqvim bo‘yicha belgilab qo‘yiladi va har yili o‘sha sanada zakot vojib hisoblanadi. Bizning mamlakatda ba’zilar zakotni Ramazon oyida berishni urf qilganlarining sababi Ramazonning fayzi va barakotidan umid qilishlari, bu oyda qilingan yaxshilikka 70 barobar savob berilishi bo‘lsa kerak.

  Zakot berishda Ramazonning kelishini kutib o‘tirish shart emas. Ayniqsa zakotga haqdor, juda zarur bo‘lib turgan holat chiqqanda farzini ado etsa, savobi ulug‘, go‘yo yaraga qo‘yilgan malhamdek bo‘ladi, deyishadi ustozlarimiz.

  — Yuqoridagi savolning uzviy davomi sifatida yana bir masalaga aniqlik kiritsak: har yili Ramazon oyi boshida zakot nisobi e’lon qilinadi. U nimaga qarab belgilanadi?

  — Asl nisob miqdori 20 dinor oltin yoki 200 dirham kumushdir. Bu taxminan 85 gramm tilla yoki 595 gramm kumushga to‘g‘ri keladi. O‘zbekistonda har yili O‘zbekiston musulmonlari idorasi tomonidan e’lon qilinadigan nisob miqdori tillaning narxiga qarab belgilanadi. Tilla qiymatining oshib-tushishiga qarab nisob miqdori ham o‘zgarib turadi.

  Musulmonlar idorasi e’lon qilgan nisob miqdoridan foydalanish yoki chamalab ko‘rish uchun quyidagi formuladan ham foydalanish mumkin:

  Nisob = 1 gr tilla birja narxi x 585/999 (proba) x Markaziy bank kursi

  Ya’ni internet orqali sof tillaning jahon bozoridagi qiymatini bilib, undan bizning yurtlarda tilla buyumlarda ko‘proq foydalaniladigan 585 sifatli tillaning ulushini ajratib, uni Markaziy bankdagi valyuta kursi bo‘yicha so‘mga o‘girilsa, muayyan sanadagi taxminiy nisob qiymatini bilish mumkin. Bunday hisoblash usuliga O‘zbekistondagi ustoz ulamolarimiz ham qarshilik qilishmaydi.

  Lekin har bir odam buni o‘zi hisoblab o‘tirmasligi, xalqimizga yengillik qilish, shuningdek, ko‘pchilik Ramazonda zakotini ado etishini nazarda tutib aynan shu oyda nisob miqdori e’lon qilinadi.

  — Inson qancha zakot berishini qanday aniqlashi mumkin?

  — Zakot bir yilda bir marta berilgani uchun hisoblash usulini hamma ham o‘rganavermaydi. Islom moliyasi sohasida faoliyat yuritayotganimiz uchun tadbirkorlar, biznesmenlar zakotimni qanday hisoblayman deb so‘raydilar.

  Zakot hisoblashni osonlashtirish uchun “zakotim.uz” veb-saytini ishga tushirdik. Veb-saytning asosiy maqsadi nafaqat oddiy insonlarga, balki faoliyati ancha murakkab bo‘lgan, bir nechta bizneslari, turli investitsiyalari bo‘lgan tadbirkor va sarmoyadorlar uchun zakot hisoblashni amalga oshirishdir.

  “zakotim.uz” loyihasi taqdimotida. Foto: Muzaffar Husniddinovning shaxsiy arxividan

  Zakotini hisoblashni istagan foydalanuvchilar unda nafaqat naqd pul va tillalaridan, shuningdek, tijorat mollari, kiritgan sarmoyalari, ko‘chmas mulk, qarzlar hamda o‘zlari yurgizayotgan biznesdan ham zakotlarini qadamma-qadam hisoblab chiqishlari mumkin. Zakot kalkulyatori O‘zbekiston musulmonlari diniy idorasi tomonidan foydalanishga tavsiya etilgan. Uning Hanafiy mazhabiga, zakot fiqhiga mosligi yurtimizda ko‘zga ko‘ringan ulamolar, Toshkent islom instituti o‘qituvchilari tomonidan tekshirilgan. Zakot kalkulyatoridan “zakotim.uz” veb-saytida tanishish va bepul foydalanish mumkin. Loyihaning yangiliklari Telegram tarmog‘ida e’lon qilib boriladi.

  — Zakot beriladigan yoki berilmaydigan boyliklar sirasiga nimalar kiradi?

  — Zakotni hisoblash uchun avvalo, zakot beriladigan yoki berilmaydigan boylik turlarini o‘rganib olish kerak. Zakot to‘lanadigan mol nisobga yetgan, egasining tasarrufidagi, hojati asliyasidan tashqari, shuningdek, o‘suvchi mol bo‘lishi kerak. O‘suvchi mol deganda, masalan, qo‘y-qo‘zilar, ot yoki tuya kabi chorva mollari yaylovda yurgan bo‘lsa, ular o‘z-o‘zidan ko‘payadi. Naqd pul, tilla kabi boyliklar o‘z-o‘zidan ko‘paymasa ham, ularda o‘sish qobiliyati bor, ya’ni ular sarmoya qilinsa, qiymati ortadi.

  Shunday qilib, zakot beriladigan boyliklar sirasiga kishining naqd va bankdagi pullari, tilla va kumushlari, birovlarga bergan qarzlari, sotish niyatida olgan tijorat mollari kiradi. Tadbirkor va investorlarda bulardan tashqari biror biznes faoliyati, investitsiyalari bo‘lsa, undan ham zakot berishi kerak.

  Illyustratsiya: “Daryo” / Dilzoda Hamidjonova

  Zakot berilmaydigan boyliklarga esa kishining ehtiyoji uchun ishlatadigan har qanday boyliklari, masalan, yashab turgan uyi, farzandlariga olib qo‘ygan yer, uy-joylari, o‘z ehtiyoji uchun minadigan avtomobili, kiyimlari va hokazolar kiradi. Shuningdek, ko‘pchilik ijaraga berilgan uy yoki avtomobildan ham zakot beriladi deb o‘ylaydi. Ijaraga berilgan uy, bino-inshoot va avtomobil kabilardan zakot berilmaydi. Balki ulardan kelgan daromad umumiy boylikka qo‘shilib, zakot to‘lash sanasida pul yoki boshqa ko‘rinishda saqlab turilgan bo‘lsagina ulardan zakot beriladi.

  Undan tashqari, zakot beriladigan boylik qarzdan xoli bo‘lishi kerak. Ya’ni kishining qarzlari bo‘lsa, bu miqdor oldin chiqarib tashlanadi va qolgan boyligi nisobdan oshsa, zakot beradi.

  Shuningdek, hozirgi kunda ba’zilarning uzoq muddatli, ya’ni 5-10-15 yillik qarzlari bor. Bu qarzlar to‘liq chiqarib yuborilsa, zakot kishi bermaydigan holatga kelib qolishi mumkin. Shu bois zakot oluvchilarning manfaatini ko‘zlagan holda bunday uzoq muddatli qarzlarning faqat yaqin bir yilligi chiqarib yuborilishi mumkin degan fatvo berilgan.

  — Zakot uchun faqat pul ajratilishi kerakmi? Chorvadorlar yoki hunarmandlar o‘z mollarini zakot qilib taqdim etishi mumkinmi?

  — Hanafiy mazhabimizga ko‘ra har qanday mulkning qiymatidan pul ko‘rinishida zakot ajratish kerak hisoblanadi. Bunda zakot oluvchining manfaatidan kelib chiqib o‘zida bor bo‘lgan biror mahsulotni ham zakot sifatida bersa bo‘ladi. Faqat bu mahsulot oluvchiga zarur bo‘lgan mahsulot bo‘lishi kerak. Masalan, bir kishining tijorati kiyim tikib sotish bo‘lsa, zakotim deb bir dasta mato yoki ip berishi mumkin emas – chunki oluvchiga bu narsalar kerak bo‘lmasligi mumkin. Yoki polietilen paket ishlab chiqaruvchi odam zakot bermoqchi bo‘lsa polietilen xomashyosini berishi mantiqqa ham to‘g‘ri kelmaydi.

  Illyustratsiya: “Daryo” / Dilzoda Hamidjonova

  Zakotga haqdorlarga turli oziq-ovqat mahsulotlarini sotib olib bersa bo‘ladimi deb ko‘p so‘rashadi. Bo‘ladi, faqat, bu oluvchida (mulk qilib berish shartiga to‘g‘ri kelishi uchun) biror muddat saqlab qo‘yish mumkin bo‘lgan mahsulotlar berilishi kerak. Masalan, qulupnay yoki qaymoq kabi tez aynib qoladigan mahsulotlarni berib bo‘lmaydi.

  Chorvadorlarga keladigan bo‘lsak, agar kishi sotish niyatida qo‘y yoki qoramol boqayotgan bo‘lsa, ularning qiymati pul, tilla va boshqa mulklarga qo‘shib zakot beriladi. Uyida boqish, sut olish niyatida boqayotgan bir juft qo‘y yoki sigirlaridan zakot berilmaydi. Agar yaylovda, dalalarda boqiladigan chorva hayvonlari bo‘lsa, ular nisobga yetgandan so‘ng zakot beriladi. Masalan, qo‘y va echkilar soni 40 taga yetsa, ulardan bittasi beriladi, ungacha zakot yo‘q. Shu kabi qoramollar 30 ga, yetganda, tuyalar soni beshtaga yetganda zakot berish vojib bo‘ladi.

  Hunarmandlar o‘zining sotishga mo‘ljallangan tijorat mulkidan zakot beradi. Aytilganidek, oluvchining manfaatiga to‘g‘ri kelsa, o‘z mahsulotidan berishi mumkin, aks holda pul ko‘rinishida berilgani afzal.

  — Islom dinimizda zakot olishga kimlar haqli hisoblanadi?

  — Zakot olishga haqli odamlar Alloh tomonidan belgilab berilgan. Qur’oni karimning Tavba surasi 60-oyatida Alloh zakotga haqdorlarni bayon qilgan. Bular: faqirlar, miskinlar, zakot yig‘uvchi omillar, islom diniga qalblari oshno qilinishi kerak bo‘lganlar, Alloh yo‘lidagilar, qarzini to‘lay olmagan kishilar, musofirlardir.

  Illyustratsiya: “Daryo” / Dilzoda Hamidjonova

  Keling, bariga tushuntirish berib o‘taman.

  Faqirlar – boyligi asliy ehtiyojdan ortiq, lekin nisob miqdoridan past bo‘lganlar, miskinlar – hech qanday boylikka ega bo‘lmagan o‘ta kambag‘al odamlar hisoblanadi.

  Zakot yig‘uvchilar avvallari markazlashgan zakot yig‘ish idoralari bo‘lgan vaqtda hokimlar tomonidan tayinlangan miqdorda haq olganlar. Hozirda zakotni yetkazib qo‘yishga biror kishi vakil bo‘lsa, ular o‘zlariga bu puldan olib qolishlari mumkin emas, to‘liq haqdorlarga yetkazishlari kerak.

  Islom diniga qalblari oshno qilinishi kerak bo‘lganlar toifasiga zakot berish Hazrati Umar roziyallohu anhu davrlarida to‘xtatilgan, ya’ni islom aziz bo‘ldi, har tarafga islom haqida xabarlar yetib bordi, zakot berib islomga chorlashga muhtojligimiz yo‘q degan vajdan to‘xtatilgan.

  Alloh yo‘lidagilar deganda din xizmatida yurganlar, tolibi ilmlar, islom da’vati bilan shug‘ullanuvchilar tushuniladi. Qarzdorlar ham zakot olishga haqlidir. Albatta, qarzdorlar qarzdan qutilishga jiddu-jahd qilishlari, ortiqcha isrofgarchiliklarga berilmay hayot kechirishlari kerak. Musofirlar oldingi davrlarda o‘z yurtida boy bo‘lsa ham, ba’zan yo‘lda mablag‘i tugab qolgan. Chunki u davrda pul o‘tkazmalari, banklar, kommunikatsiya hozirdagidek bo‘lmagan va musofirlar uylariga yetib olishi uchun zakot olishi mumkin bo‘lgan.

  Foto: “Daryo” / Infografika

  — Zakot mablag‘larini biror shifoxona qurilishi yoki yordam muhtoj talabalarning kontrakt to‘lovlari uchun ham berish mumkinmi? Bu moddiy yordam zakot hisobiga o‘tadimi?

  — Birlamchi ehtiyojlarini qondira olmayotgan kishilar chindanam zakotga eng haqli kishilardir. islomda hojati asliya degan tushuncha bor, ya’ni eng zarur narsalar – taom, boshpana, kiyim kabi narsalar bilan jamiyatning barcha a’zolari ta’minlanishi kerak.

  Shifoxona qurish masalasida katta miqdorda zakot yig‘iladigan mamlakatlarda zakot mablag‘laridan qurishga ruxsat berishgan. Ammo sharti bunday shifoxona xizmatidan faqat zakotga haqdorlar (faqirlar, miskinlar, tolibi ilmlar, qarzdorlar va musofirlar) foydalana oladilar. Boshqa toifadagilarga mumkin emas. Agar foydalansa, foydalangani uchun haq to‘laydi. Bu mablag‘ esa zakotga haqdorlarga berib yuboriladi.

  Qisqa qilib aytilsa, zakotni bunday usulda tasarruf qilish uchun musulmonlar idorasining xulosasi (bunday muassasa qurish shartlari bayon qilinadi) va fatvosini olish kerak bo‘ladi. Chunki zakot mablag‘i haqdorlarga mulk qilib berilishi kerak.

  Talabalar agar zakot olishga haqdorlar sifatiga ega bo‘lsalar zakotdan berilishi joiz.

  — Agar zakot beruvchi muhtoj odamlarni topa olmasa, uni kimga taqdim qilsa bo‘ladi? O‘zbekistonda bu borada shug‘ullanadigan ishonchli tashkilotlar bormi?

  Zakot – kambag‘al va boylar orasida ko‘prik vazifasini bajaradi. Zakotga muhtoj odamni qidirish jarayonida kishi jamiyatga aralashadi, kambag‘allarning uylariga boradi, muhtojlar bilan bevosita aloqa o‘rnatadi. Shu jihatdan kishi muhtoj odamlarni qidirishida ham ko‘p hikmatlar bor. Ammo topa olmasa zakot tarqatish bilan shug‘ullanadigan tashkilotga bersa bo‘ladi. Bu tashkilot ishonchli, tartibli, haqdorlarni aniqlash siyosatiga ega va nazorat qilinadigan tashkilot bo‘lishi lozim. O‘zbekistonda musulmonlar idorasi va “Vaqf” xayriya-saxovat fondi bunday vazifani bajarishi mumkin. Undan tashqari, xalqimiz xizmatidagi imom-domlalarimizdan ham bu bo‘yicha maslahat olish mumkin.

  Xonzodabegim A’zamova suhbatlashdi.

  Zakot kimlarga, qachon va qancha miqdorda beriladi?

  Zakot – islomning beshta arkonidan biri. U ham imon keltirish, namoz o‘qish, ro‘za tutish va haj qilish kabi muhim farzdir.

  Xo‘sh, zakot kimlarga, qachon va qancha miqdorda berilishi kerak?

  O‘zbekiston musulmonlar idorasi fatvo bo‘limi mutaxassisi Hikmatillo Toshtemirov shu va boshqa savollarga javob sifatida o‘z ma’lumotlari bilan bo‘lishdi.

  Video: Youtube

  Video: mover(Tas-IX)

  “Zakot” arabcha so‘z, “baraka”, “o‘sish” va “poklash” ma’nolarini bildiradi. Shariatimiz istelohida zakot – nisob miqdoridagi mol-mulkka ega bo‘lgan balog‘atga yetgan, aqli raso musulmon kishi bir yil o‘tgandan keyin molining qirqdan birini (2,5 %i) muhtoj kishilarga mulk qilib berishidir.

  Zakot hijratning ikkinchi yili Ramazon ro‘zasi bilan ketma-ket farz bo‘ldi. Uning farzligiga Qur’on oyatlari, hadisi shariflar va ummatning ijmosi dalildir.

  Qur’oni Karimning yigirma yetti joyida namoz bilan birga zikr qilingan. Shu e’tibordan zakotning martabasi namozning martabasi bilan tengdir. Demak, musulmon inson namoz bilan zakotning orasini ajratmaydi. Bu haqda Alloh Taolo Qur’oni karimda shunday degan: “Namozni to‘kis ado qilinglar, zakotni beringlar va Rasulga itoat qilinglar, shoyadki, rahm qilinsangiz” (Nur surasi, 56-oyat).

  Zakoti berilgan mol har qanday balo va ofatlardan saqlanishi haqida Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamdan shunday rivoyat qilganlar: “Mollaringizni zakot (berish) bilan saqlangiz. ” (Imom Abu Dovud rivoyati).

  Abu Hurayra raziyallohu anhudan rivoyat qilingan hadisda Nabiy sollallohu alayhi vasallam shunday deganlar: “Qachon molingizning zakotini ado qilsangiz, albatta, zimmangizdagi burchni bajaribsiz”, dedilar (Imom Termiziy rivoyati).

  Zimmasiga zakot farz bo‘lgan kimsa uni kechiktirmasligi kerak. Chunki, zakot faqirlarning haqqi bo‘lib, uni bermasdan o‘zida ushlab turish mumkin emasdir. Imom Muhammad rahmatullohi alayh: “Zakotni qasddan bermay kechiktirib yurgan kishining guvohligi qabul qilinmaydi” deganlar.

  Zakot berish mol-mulkka baraka kirishiga sabab bo‘ladi. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam marhamat qiladilar: “Mol-mulk sadaqa qilish bilan zinhor kamaymaydi” (Imom Termiziy rivoyati).

  Nisob – shariatda kishini boylik darajasiga olib chiquvchi miqdordir. Bu miqdor dinimizda 85 gr. tillo yoki uning qiymatidagi qog‘oz pullar va tijorat mollari bilan belgilangan.

  Chorva mollaridan tuya, sigir, qo‘y-echki va (faqat urg‘ochi otlar yoki erkak-urg‘ochisi aralash) otlardan zakot beriladi va ularda ham nisob bor. Tuyalar 5 taga, sigirlar 30 taga, qo‘y-echkilar 40 taga yetsa ular nisobga yetgan bo‘ladi va zakot chiqariladi.

  Dala-dashtda o‘sadigan dehqonchilik mahsulotlari yomg‘ir, daryo suvlaridan suv ichsa, chiqqan mahsulotni (xarajatlarni chiqarib tashlamasdan turib) o‘ndan biri (10%i), suvi pulli yoki mehnat evaziga chiqadigan bo‘lsa, yigirmadan biri (5%i) beriladi.

  Hovlidagi mahsulotlardan ushr berilmaydi. Kishi yuqoridagi nisobga ega bo‘lishi bilan zakot bermasa-da, zakot, fitr, fidya va boshqa sadaqalarni ola olmaydi. Nisobga ega bo‘lgandan keyin bir yil o‘tgach zakot berish farz bo‘ladi. Zakotni hisoblaganda uy-joyi, uy anjomlari, kiyim-kechagi, minib yurgan ulovi (avtomashina) va kasb dastgohlarini hisobga qo‘shmaydi. Bularni dinimizda hojati asliya, ya’ni eng kerakli narsalar, deb hisoblanadi.

  Har yili O‘zbekiston musulmonlari idorasi tomonidan xalqimizga yengillik bo‘lishi uchun nisob miqdorining so‘mdagi qiymati belgilanadi. Joriy yilda nisob miqdori 17 mln. so‘m etib belgilandi. Demak, kimning tilla, kumush, milliy va chet el valutalari, tijorat mollarining qiymati jamlanganda 17 mln. so‘mga yetsa uning moli zakot nisobiga yetgan bo‘ladi. Chorva mollari tilla, qog‘oz pul va tijorat mollariga qo‘shilmasdan alohida hisoblanadi. Mana shu qiymat bir yilgacha kamaymasa, kelasi yil zakot berish farz bo‘ladi. Chorva mollari yilning aksar qismida, ya’ni, 6 oydan ko‘prog‘ida dalada o‘tlab yurgan bo‘lishi kerak. Yilning aksar qismida qo‘lda boqiladigan hayvonlardan zakot berilmaydi. Tijorat uchun boqilayotgan bo‘lsa, qiymati hisoblanib umumiy mablag‘ga qo‘shiladi.

  Zakotni muhtoj kishining qo‘liga mulk qilib berish lozim. Ya’ni, zakotni yo‘l, masjid qurish yoki odamlarning oldiga taom tortiq qilish bilan ado qilib bo‘lmaydi. Bir kishi qarzdorga:”Zakotimning hisobiga sendagi qarzimni kechdim”,- desa, zakot ado bo‘lmaydi. Chunki bu holatda zakotni qo‘liga mulk qilib berish sharti topilmaydi. Agar zakotni qarzdorga bersa, keyin u zakot beruvchiga o‘z ixtiyori bilan qarzini ado etsa durust bo‘ladi.

  Zakotni ajratayotgan yoki muhtojga beradigan paytda bu molimning zakoti, deb niyat qilish shart. Lekin oluvchiga bu zakot, deb aytish shart emas.

  Zakotni nisob miqdoricha moli bo‘lgan kishiga, ya’ni boy kishi va uning balog‘atga yetmagan farzandlariga, o‘z ota-onasi, bobo-momosiga, o‘g‘il-qizlariga va ularning farzandlariga, er-xotin bir-biriga berishi mumkin emas. Zakot, fitr, fidya kabi vojib sadaqalarni o‘zga din vakillariga berib bo‘lmaydi.

  Zakotni faqirga (qarzi yo‘q, lekin nisob darajasida mablag‘i yo‘q kishi), miskinga (bir kunlik taomidan boshqa hech narsasi yo‘q kishi), qarzdorlarga, Alloh yo‘lida yurganlarga (haj uchun yo‘lga chiqib puli yetmay qolgan kishi, tolibi ilmlar), musofirlarga (o‘z yurtida boy bo‘lsa ham, o‘zga yurtda pulsiz qolgan kishi) beriladi.

  “Fatovoi hindiya” kitobida shunday deyilgan: “Zakot va fitrni berishda eng afzali avvalo aka-uka, opa-singillar hisoblanadi. So‘ng – ularning farzandlari. Ulardan keyin amaki-ammalar, so‘ng – ularning farzandlari. Tog‘a-xolalar va ularning farzandlari, so‘ng – yuqoridagilardan tashqari qarindoshlar. Ulardan keyin qo‘shnilar, kasbdoshlar, keyin hamshaharlar yoki qishloqdoshlar haqlidirlar”.

  “Bahrur roiq” kitobida: “Qarzi bor kishiga zakot berish faqirga zakot berishdan ko‘ra afzaldir”, deyilgan.

  Qarzdor kishining qarzi qo‘lidagi molidan ko‘p bo‘lsa, qo‘lidagi moli o‘ziniki bo‘lmay, haqdorlarniki sanaladi. Undan zakot bermaydi. Agar qo‘lidagi moli qarzidan ko‘p bo‘lib, farazan qarzini chiqarganidan keyin qolgan mol nisobga yetsa, qolgan molidan zakot beradi. “Tijorat mollari” deganda “sotish niyatida olingan har qanday mol-mulklar” nazarda tutiladi. Tijorat mollaridan zakot chiqarishda o‘sha kundagi qiymati qancha bo‘lsa, shu qiymatning hisobidan zakot chiqariladi. Uning qanchaga sotib olgani yoki kelgusida qanchaga sotilishiga qarab hisoblanmaydi.

  Tillo taqinchoqlardan tilloning o‘zi zakot qilib berilsa, taqinchoqlarning vazniga qarab zakot chiqariladi. Masalan, 100 gramm tillodan 2,5 gramm tillo zakotga beriladi. Agar taqinchoqlarning zakotini pul bilan beriladigan bo‘lsa, taqinchoqlarning bozordagi qiymatiga qarab zakot chiqaradi (Manba: “Raddul muhtor”).

  Zakot farz bo‘lgan vaqtda uni ado etmagan bo‘lsa, necha yil o‘tsa ham zakoti zimmasidan soqit bo‘lmaydi.

  Ishlab chiqaruvchi korxonalar zakot berishda xomashyo va tayyor mahsulotlarning qiymati hisobga olinadi. Lekin ishlab chiqarish dastgohlari, asbob-uskuna va jihozlaridan zakot berilmaydi.

  Ijaraga berilgan bino, do‘kon va ulovlarning qiymatidan zakot berilmaydi. Balki ulardan kelib tushgan mablag‘ tillo, pul va tijorat mollariga qo‘shib hisoblanadi.

  Related posts:

  Firavn “wikipediya Sobit ibn Qays Quturish kasalligi Xasis va tovuq