Tadbirkor bo`lishni istaganlar uchun: siz bosib o`tishingiz lozim bo`lgan 5 qadam

Yakka tartibdagi tadbirkorlar, mikrofirmalar, kichik korxonalar, dehqon va fermer xo`jaliklari hamda oilaviy korxonalar kreditlash ob`ektlari hisoblanadi.

Ўзбекистонда оилавий тадбиркорликни қандай бошлаш мумкин? Кредитлар ва шартлар

Оилавий тадбиркорликни йўлга қўйиш бўйича давлат томонидан бир қатор имтиёзлар яратилган. Улар ҳақида Марказий банкнинг Finlit лойиҳаси маълумот берди.

Фото: «Дарё» / Мадина Нурман

Тадбиркорлик – аниқ мақсадли ва доимий саъй-ҳаракатни талаб қилувчи таваккалчиликка асосланган ҳамда даромад топишга қаратилган фаолият ҳисобланади.

Тадбиркорлик кўникмасини инобатга олиб, бозордаги талабни ўрганган ҳолда ўзи учун қулай бўлган истиқболли соҳани танлаш, энг кичигидан бошлаш, фаолиятни кенгайтиришга мойиллик, хатарларни баҳолай олиш тадбиркорликнинг муваффақият калити ҳисобланади.

Тадбиркор – ҳисоб-китобли таваккалчи, янгилик ва ривожланишга интилувчи, мустақил ва масъулиятли қарорлар қабул қиладиган ва уларнинг оқибати ҳамда натижасини олдиндан кўра оладиган шахс ҳисобланади.

Тадбиркорликни оила аъзолари билан биргаликда бошлаш амалиётда ўз самарасини кўрсатиб келмоқда. Ушбу йўналишда «Ҳар бир оила тадбиркор» давлат дастури асосида «Агробанк» АТБ, «Микрокредитбанк» АТБ, «Халқ банки» АТБ томонидан кредитлар ажратилмоқда.

Ушбу дастур доирасида кредитлар оилавий тадбиркорликнинг ҳар қандай турига (масалан, иссиқхона ташкил этиш, паррандачилик, хизмат кўрсатиш, тикувчилик) шартномага асосан пул кўчириш йўли билан қуйидаги шартларда ажратилади:

• жисмоний шахсларга – базавий ҳисоблаш миқдорининг 150 бараваригача миқдорда (36,7 млн сўмгача);
• давлат рўйхатидан ўтган кичик тадбиркорлик субъектларига – базавий ҳисоблаш миқдорининг 1000 бараваригача миқдорда (245,0 млн сўмгача).

Кредит 3 йилгача берилиб, 6 ойгача имтиёзли даврни ўз ичига олади. Унинг йиллик фоизи — 14 фоиз.

Улар кредит ҳисобига амалга ошириладиган лойиҳанинг бизнес-режасига мувофиқ ўзини ўзи қоплаш жиҳатларидан келиб чиқиб 2 йилгача имтиёзли давр билан 5 йил муддатгача ажратилиши мумкин.

Бунда берилаётган имтиёзли давр ва кредитни қайтариш муддати батафсил асослантирилиши керак.

Шу билан бирга, кредитлар боғдорчилик, узумчилик ва лимончиликни ташкил этиш учун 3 йилгача имтиёзли давр билан 7 йилгача муддатга сектор раҳбарлари ва туман Оилавий тадбиркорликни қўллаб-қувватлаш марказининг хулосаси асосида берилиши мумкин.

Бугунги кунда оилавий тадбиркорликни ривожлантириш дастурлари доирасида кредитлар бўйича аризаларни қабул қилиш Ягона электрон платформаси oilakredit.uz ишга туширилган.

Ушбу платформада аризаларни юбориш 4 босқичда амалга оширилади:

1. Шахсий маълумотларни киритиш.
2. Қарздор билан боғланиш учун маълумотларни киритиш.
3. Олинаётган кредит бўйича маълумотларни киритиш.
4. Ариза тартиб рақами (ID) рақамини сақлаб қўйиш.

Агар фуқаро дастур доирасида жисмоний шахсларга ажратиладиган кредит миқдорига нисбатан кўпроқ кредит олиш истагида бўлса, ўз фаолиятини давлат рўйхатидан ўтказиши ва қўшимча ҳужжатлар тақдим этиши зарур бўлади.

Аввалроқ Марказий банк пул тежашда одамлар йўл қўядиган хатолар ҳақида маълумот берганди.

Tadbirkor bo`lishni istaganlar uchun: siz bosib o`tishingiz lozim bo`lgan 5 qadam!

Yurtimizda mustaqillikka erishilgandan so`ng har bir shaxs o`z huquq va erkinliklarini yaxshi anglab etmoqda, o`z qiziqish va intilishlarini amalga oshirish uchun harakat qilmoqda. Tadbirkorlik faoliyati bilan shug`ullanuvchilar va shug`ullanish istagida bo`lganlar uchun ham keng imkoniyatlar eshigi ochilmoqda. Men ham o`z biznes faoliyatimni yo`lga qo`yib, mavzeyimizdagi e`tiborsiz qolgan erni obodonlashtirib, oziq-ovqat do`konini ochmoqchi edim. Buning uchun birinchi qaerga murojaat qilishim va qanday hujjatlar tayyorlashim kerak?

V.Nazarov, Toshkent shahri, Uchtepa tumani

Ushbu murojaat sabab yurtimizda yaratilayotgan imkoniyatlardan foydalangan holda o`z biznesini yo`lga qo`ymoqchi bo`lganlar uchun mazkur sahifani tayyorladik. Mavzuga doir savollarga O`zbekiston Savdo-sanoat palatasi Toshkent shahar hududiy boshqarmasi, Toshkent shahar hokimiyati Savdo, xizmat ko`rsatish sohasi va xalq iste`mol mollari ishlab chiqarish departamenti va Markaziy bank Toshkent shahar Bosh boshqarmasi javob berishdi. Ular bergan tavsiyalar sizga albatta asqotishiga ishonamiz.

1-QADAM: TADBIRKORLIKNI BOShLAMOQChI BO`LGAN ShAXS QAERGA MUROJAAT QILMOG`I LOZIM?

Tadbirkorlikni boshlamoqchi bo`lgan shaxs o`zi bunyod etgan tashkiliy, huquqiy shaklga ega yuridik yoki jismoniy shaxsni ifodalovchi tegishli hujjatlarning loyihalarini tayyorlash uchun har bir tumanda tashkil etilgan Savdo-sanoat palatasining bo`limlariga yoki maslahat markazlariga murojaat qilishlari mumkin. O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2013 yil 25 noyabrdagi “Tadbirkorlik sub`ektlarini internet tarmog`i orqali davlat ro`yxatidan o`tkazish mexanizmini joriy etish chora-tadbirlari to`g`risida”gi 312-son qarori bilan 2014 yilning 1 yanvar kunidan boshlab elektron shaklda davlat ro`yxatiga olish mexanizmi ishga tushgan.

2-QADAM: QANDAY HUJJATLAR TALAB ETILADI?

Tadbirkorlik faoliyatini yuritmoq uchun yuridik shaxsni ifodalovchi davlat ro`yxatidan o`tgan ustavi va guvohnomasi, lisenziyalanadigan faoliyat turi bo`yicha lisenziyalar va boshqa hujjatlar.

ESLATIB O`TAMIZ: lisenziyalar va boshqa hujjatlar haqidagi to`liq ma`lumotlarni faoliyat turiga qarab Palataning tuman bo`limlaridan olish mumkin. Tadbirkorlik sub`ektlariga kredit mablag`lari unga xizmat ko`rsatuvchi tijorat banklari tomonidan belgilangan tarif stavkalari asosida beriladi.

3-QADAM: KREDIT MABLAG`I QAYSI BANKDAN BERILADI?

—Tadbirkorlar o`z loyihalarini bank krediti evaziga amalga oshirishi uchun belgilangan tartibda davlat ro`yxatidan o`tishlari va o`zlarining ish faoliyatlarini davom ettirishlari uchun belgilangan tartibda tijorat banklarida hisob raqami ochishlari lozim.

Tijorat banklari tomonidan kichik biznes sub`ektlarini kreditlash O`zbekiston Respublikasi Markaziy bankining “Kichik tadbirkorlik sub`ektlarini milliy valyutada kreditlash tartibi to`g`risida Nizom”ga va tijorat banklarining o`z kredit siyosati asosida amalga oshiriladi.

Ushbu nizomning I bobiga ko`ra;

Yakka tartibdagi tadbirkorlar, mikrofirmalar, kichik korxonalar, dehqon va fermer xo`jaliklari hamda oilaviy korxonalar kreditlash ob`ektlari hisoblanadi.

Kreditlar qaytarishlik, to`lovlilik, ta`minlanganlik, muddatlilik va maqsadli foydalanish shartlari asosida beriladi.

Kreditlar tijorat banki va qarz oluvchi o`rtasida tuzilgan kredit shartnomasiga muvofiq beriladi.

Kreditlar kreditlanayotgan tadbirning o`zini – o`zi qoplashini hisobga olgan holda quyidagi muddatlarga beriladi:

qarz oluvchi o`z faoliyatini boshlashi uchun aylanma mablag`larni shakllantirish va investisiya loyihasining texnik-iqtisodiy asoslanishini ishlab chiqishga – 12 oy muddatgacha;

aylanma mablag`larni to`ldirishga – 18 oy muddatgacha;

qishloq xo`jaligi mahsulotlarini etishtirishni tashkil etish uchun aylanma mablag`larni to`ldirishga – 24 oy muddatgacha.

Tijorat banklari kreditlar bo`yicha kreditlashning imtiyozli davrini belgilashlari mumkin.

Kreditlar qonun hujjatlarida ta`qiqlangan faoliyat turlarini amalga oshirish uchun ajratilishi mumkin emas.

Qishloq xo`jaligi korxonalariga davlat ehtiyojlari uchun xarid qilinadigan g`alla va paxta xom-ashyosi etishtirish xarajatlarini moliyalashtirish uchun kreditlar berish Qishloq xo`jaligi korxonalarining davlat ehtiyojlari uchun xarid qilinadigan paxta va g`alla etishtirish xarajatlarini tijorat banklari tomonidan kreditlash tartibi to`g`risidagi nizomga muvofiq amalga oshiriladi.

UNUTMANG!

FOIZ STAVKASI VA QAYTARILIShI

Kreditlardan foydalanganlik uchun foiz stavkasi miqdori kredit shartnomasiga muvofiq belgilanadi.

Qarz oluvchi olingan kredit so`mmasini muddatidan ilgari qaytarishga va ulardan haqiqatda foydalanilgan muddat uchun hisoblangan foizlarni to`lashga haqli.

BERILMAYDI!

Kreditlar ilgari olingan kreditlarni yoki tijorat bankining “Kredit siyosati”da belgilangan boshqa qarzlarni qaytarish uchun berilishi mumkin emas.

Yuqoridagilardan kelib chiqib, tadbirkorlik sub`ektlari o`z loyihalarini bank krediti evaziga amalga oshirishi maqsadida xizmat ko`rsatuvchi tijorat bankka kredit olish uchun kerakli hujjatlarni jamlagan holda murojaat etishi hamda tijorat bank talablarini bajargan holda kredit olishlari mumkin.

4-QADAM: BELGILANGAN HUDUD UChUN RUXSATNOMA

Belgilangan hudud (er maydoni ) uchun qaysi tashkilotdan ruxsat olish mumkin?

Belgilangan er maydoniga bo`lgan huquqni ro`yxatga olish va ruxsat berish hududiy arxitektura va shahar qurilishi boshqarmasi tomonidan rasmiylashtiriladi.

5-QADAM: “AGAR MEN. ”

“Agar men tadbirkor sifatida dorixona, oziq-ovqat do`koni, sartaroshxona yoki tikuvchilik atelesi kabi faoliyat turi bilan shug`ullanmoqchi bo`lsam, lisenziya talab qilinadimi? Uni qaysi davlat organidan olaman?”

So`nggi paytlarda mushtariylar tomonidan aynan shu mazmundagi so`rovlar ham bo`lyaptiki, mavzu doirasida ularga ham ma`lumot berib o`tish maqsadga muvofiq bo`lardi, bizningcha.

R.Abdumajitov, Toshkent shahar hokimiyati Savdo, xizmat ko`rsatish sohasi va xalq iste`mol mollari ishlab chiqarish departamenti boshlig`i:

— O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2012 yil 28 iyundagi 236-sonli “Faoliyatning ayrim turlarini lisenziyalash to`g`risida O`zbekiston Respublikasi Qonunini amalga oshirish chora-tadbirlari haqida”gi qarorining 1-ilovasida faoliyatning ayrim turlarini lisenziyalovchi organlar ro`yxati ko`rsatilgan.

Oziq-ovqat, sartaroshxona, tikuvchilik atelesi faoliyati uchun lisenziyalar va ruxsatnomalar qonunchilik aktlarida belgilanmagan.

Dorixona faoliyati uchun esa lisenziya berish huquqi O`zbekiston Respublikasi Sog`liqni saqlash vazirligiga berilgan.

6-QADAM: SOLIQ TO`LOVI-ChI? QAY TARZDA TO`LANADI?

Mikrofirma va kichik korxonalar uchun 6 foizlik yagona soliq to`lovi to`lanadi.

7-QADAM: O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI SAVDO-SANOAT PALATASINING HUDUDIY BOShQARMALARI MANZILLARI

Qoraqalpog`iston Respublikasi

Nukus shahri, A.Temur ko`chasi, 112 A. Tel: (0-361) 770-71-01

Andijon viloyati

Andijon shahri, A.Navoiy ko`chasi, 122. Tel: (0-374) 298-11-01

Buxoro viloyati

Buxoro shahri, Mustaqillik ko`chasi, 1 A. Tel: (0-365) 770-11-01

Jizzax viloyati

Jizzax shahri, Sh.Rashidov ko`chasi, 63. Tel: (0-372) 771-71-01

Qashqadaryo viloyati

Qarshi shahri, O`ziekiston ko`chasi, 474. Tel: (0-375) 771-11-01

Navoiy shahri, Me`morlar ko`chasi, 33. Tel: (0-436) 770-31-01

Samarqand viloyati

Samarqand shahri, A.Navoiy ko`chasi, 58. Tel: (0-366) 210-11-01

Surxondaryo viloyati

Termez shahri, F.Xo`jaev ko`chasi, 1. Tel: (0-376) 770-81-01

Sirdaryo viloyati

Guliston shahri, Qahramonlar xiyoboni, 1. Tel: (0-367) 221-11-01

Toshkent viloyati

Toshkent shahri, Lisunova ko`chasi, 68/4. Tel: (0-371) 150-91-01

Farg`ona viloyati

Farg`ona shahri, B.Marg`iloniy ko`chasi, 58. Tel: (0-373) 229-71-01

Xorazm viloyati

Urganch shahri, Yoshlik ko`chasi, 18 A. Tel: (0-362) 770-51-01

Toshkent shahri

Toshkent shahri, A.Temur 1-tor ko`chasi, 6. Tel: (0-371) 150-31-01

Nargiza HAYITOVA tayyorladi