Xalqaro moliya institutlari – International financial institutions
Xalqaro moliya quyidagi aniq yo’nalishlarni tahlil qiladi:
Qanday xalqaro moliya kredit institutlari mavjud
O‘zbekistonda xalqaro moliya institutlarining (XMI) kreditlari va davlat tashkilotlarining xalqaro kreditlari (DTXK) hisobiga tovarlar importiga nisbatan qo‘llaniladigan soliq imtiyozlarini bekor qilish rejalashtirilmoqda. Bu haqda Moliya vaziri o‘rinbosari Dilshod Sultonov «Gazeta.uz»ga ma’lum qildi.
Bugungi kunda Soliq kodeksiga muvofiq, tovarlarni olib kirish, shuningdek, XMI va DTXK kreditlari hisobiga sotib olingan tovarlarni (xizmatlarni) sotish bo‘yicha aylanmalar soliq solishdan ozod qilingan.
Dilshod Sultonov Moliya vazirligi tomonidan «biznes qarorlari va raqobatga ta’sir etuvchi» ushbu imtiyozlarni bekor qilish choralari ishlab chiqilayotganini aytdi.
«Agar bu xalqaro moliya institutlari hisobidan amalga oshirilsa, import qiluvchiga tovarlarni qo‘shilgan qiymat solig‘i va bojxona to‘lovlarisiz olib kirish huquqini beradigan imtiyoz mavjud. Bu imtiyoz [Soliq] kodeksida ham nazarda tutilgan… Ammo yana bir holat borki, bu mablag‘lar bevosita xo‘jalik yurituvchi subyektlarga, masalan, ayrim quvvatlarni qayta tashkil etish uchun emas, balki tijorat banklari orqali tadbirkorlikni rivojlantirish uchun ajratiladi», — deya qayd etdi u.
«Agar siz o‘z hisobingizdan to‘lasangiz va men imtiyozli kredit olgan bo‘lsam, siz barcha bojxona to‘lovlarini to‘laysiz, men esa hech narsa to‘lamayman. Va biznes qarorlarini qabul qilish juda oddiy bo‘ladi: men foyda olish uchun kredit olishga harakat qilaman. Bunday bo‘lmasligi kerak», — dedi vazir o‘rinbosari.
Dilshod Sultonovning ta’kidlashicha, bu borada Moliya vazirligi XMI bilan muzokaralar olib bordi.
«Ha, xalqaro moliya institutlari oldida muayyan majburiyatlar olindi. Hozir biz ular bilan hamma narsani qayta va yangidan ishlab chiqdik va buni taklif qilmoqchimiz. Bu jiddiy pul talab qiladi (qisman QQS krediti bilan birga). Olti oy davomida 470 mlrd so‘m hisoblab chiqdik. O‘ylaymanki, biz birgalikda bunga erishamiz», — dedi u.
Avvalroq, 2021 yildan O‘zbekistonda imtiyozli kreditlash siyosatini bekor qilish rejalashtirilgan edi, biroq koronavirus pandemiyasi tufayli bu rejalarni keyinga surishga to‘g‘ri keldi, deya ta’kidlagan edi Markaziy bank raisi Mamarizo Nurmuratov. Uning so‘zlariga ko‘ra, o‘tgan yili imtiyozli shartlarda kreditlarning 24,6 foizi berilgan va bu 2018 yilga nisbatan 2 barobar kamroq. Shu bilan birga, imtiyozli kredit portfeli tarkibida muammoli kreditlarning ulushi yuqori darajada qolmoqda.
«Газета.uz» 383
- # imtiyozlar
- # moliya vazirligi
Xalqaro moliya institutlari – International financial institutions
Ushbu maqola foydalanish tashqi havolalar Vikipediya qoidalari yoki ko’rsatmalariga amal qilmasligi mumkin. Iltimos ushbu maqolani yaxshilang olib tashlash orqali haddan tashqari yoki noo’rin tashqi havolalar va kerak bo’lganda foydali havolalarni aylantirish izohlarga havolalar. ( Iyun 2018 ) (Ushbu shablon xabarini qanday va qachon olib tashlashni bilib oling)
An xalqaro moliya instituti (IFI) a Moliya instituti bir nechta davlat tomonidan tashkil etilgan (yoki nizomga olingan) va shu sababli bo’ysunadi xalqaro huquq. Uning egalari yoki aktsiyadorlari umuman boshqacha bo’lsa ham, milliy hukumatlardir xalqaro institutlar va boshqa tashkilotlar vaqti-vaqti bilan aktsiyador sifatida qatnashadilar. Eng ko’zga ko’ringan IFI – bu bir nechta davlatlarning ijodi, garchi ba’zi ikki tomonlama moliya institutlari (ikki mamlakat tomonidan yaratilgan) mavjud bo’lsa va texnik jihatdan IFI bo’lsa. Ikkinchi Jahon Urushidan keyin Evropani tiklashga ko’maklashish va jahon moliya tizimini boshqarish bo’yicha xalqaro hamkorlik mexanizmlarini ta’minlash uchun eng yaxshi tanilgan xalqaro moliyaviy tashkilotlar tashkil etilgan.
Mundarija
- 1 Turlari
- 1.1 Ko’p tomonlama rivojlanish banklari
- 1.2 Bretton-Vuds muassasalari
- 1.3 Mintaqaviy rivojlanish banklari
- 1.4 Ikki tomonlama rivojlanish banklari va agentliklari
- 1.5 Boshqa mintaqaviy moliya institutlari
Turlari
Ko’p tomonlama rivojlanish banklari
Bu maqola dublikatlar boshqa maqolalar doirasi. Iltimos muhokama qilish munozara sahifasida ushbu muammoni hal qiling va unga mos ravishda tahrir qiling Vikipediyaning uslubiy qo’llanmasi. ( 2013 yil iyun )
A ko’p tomonlama rivojlanish banki (MDB) – bu bir guruh mamlakatlar tomonidan yaratilgan, ta’minlaydigan muassasa moliyalashtirish va takomillashtirish uchun professional maslahat rivojlanish. MDB ko’plab a’zolarni, shu jumladan ishlab chiqilgan donor davlatlar va rivojlanmoqda qarz oluvchi davlatlar. MDBlar loyihalarni bozor stavkalari bo’yicha uzoq muddatli kreditlar, bozor stavkasidan past bo’lgan juda uzoq muddatli kreditlar (shuningdek, kreditlar deb nomlanadi) va grantlar orqali moliyalashtiradi.
Quyidagilar odatda asosiy MDB sifatida tasniflanadi:
- Jahon banki
- Evropa investitsiya banki (EIB)
- Islom taraqqiyot banki (ISDB)
- Osiyo taraqqiyot banki (OTB)
- Evropa tiklanish va taraqqiyot banki (EBRD)
- CAF – Lotin Amerikasi taraqqiyot banki (CAF)
- Amerikalararo taraqqiyot banki Guruh (IDB, IADB)
- Afrika taraqqiyot banki (AfDB)
- Yangi taraqqiyot banki (NDB)
- Osiyo infratuzilmasi investitsiya banki (AIIB)
- Arab Petroleum Investments korporatsiyasi (APICORP)
- Sharqiy va Janubiy Afrika Savdo va taraqqiyot banki (TDB)
Shuningdek, bir nechta “submintaqaviy” ko’p tomonlama rivojlanish banklari mavjud. Ularning tarkibiga odatda faqat qarz oluvchi davlatlar kiradi. Banklar o’z a’zolariga xalqaro kreditlardan qarz berishadi kapital bozorlari. To’lovni to’lash bo’yicha umumiy mas’uliyat mavjud bo’lganligi sababli, banklar ko’pincha har bir a’zo davlatga qaraganda arzonroq qarz olishlari mumkin. Ushbu banklarga quyidagilar kiradi:
- Karib dengizi taraqqiyot banki (CDB)
- Markaziy Amerika iqtisodiy integratsiyasi banki (CABEI)
- Sharqiy Afrika taraqqiyot banki (EADB)
- G’arbiy Afrika taraqqiyot banki (BOAD)
- Qora dengiz savdo va taraqqiyot banki (BSTDB)
- Iqtisodiy hamkorlik tashkiloti Savdo va taraqqiyot banki (ETDB)
- Evroosiyo taraqqiyot banki (EDB)
Bundan tashqari, bir nechta ko’p tomonlama moliyaviy tashkilotlar (MMT) mavjud. Mikromoliyalashtirish tashkilotlari MDBga o’xshaydi, lekin ular ba’zida bir-biridan ajralib turadi, chunki ular cheklangan a’zolarga ega va ko’pincha ayrim turdagi loyihalarni moliyalashtirishga e’tibor berishadi.
- Evropa komissiyasi (EC)
- Immunizatsiya uchun xalqaro moliya vositasi (IFFIm)
- Xalqaro qishloq xo’jaligini rivojlantirish jamg’armasi (IFAD)
- Nordic Investment Bank (NIB)
- OPEKning Xalqaro taraqqiyot jamg’armasi (OFID)
- Nederlandse Financieringsmaatschappij voor Ontwikkelingslanden NV (FMO)
- Xalqaro iqtisodiy hamkorlik banki (IBEC)
- Xalqaro investitsiya banki (IIB)
- Afrikadagi iqtisodiy rivojlanishning arab banki (BADEA)
Bretton-Vuds muassasalari
Asosiy maqola: Bretton-Vuds tizimi
Eng taniqli IFIlar bundan keyin tashkil etilgan Ikkinchi jahon urushi Evropaning tiklanishiga ko’maklashish va uni boshqarish bo’yicha xalqaro hamkorlik mexanizmlarini taqdim etish global moliyaviy tizim. Ular tarkibiga quyidagilar kiradi Jahon banki, XVJ va Xalqaro moliya korporatsiyasi. Bugungi kunda dunyodagi eng yirik IFI 2011 yilda global loyihalarga 61 milliard evro qarz bergan Evropa investitsiya banki hisoblanadi.
Tashkil etilgan Ism www manzili Izohlar Bosh shtab 1944 XVF Xalqaro valyuta fondi http://www.imf.org [ doimiy o’lik havola ] Ixtisoslashgan agentligi BMT Vashington, DC 1944 IBRD Xalqaro tiklanish va taraqqiyot banki http://www.worldbank.org Jahon banki guruhi, Ixtisoslashgan agentligi BMT Vashington, DC 1956 IFC Xalqaro moliya korporatsiyasi http://www.ifc.org Jahon banki guruhi Vashington, DC 1960 IDA Xalqaro taraqqiyot assotsiatsiyasi http://www.worldbank.org/ida Jahon banki guruhi Vashington, DC 1966 Tortishuvchi, Investitsiya bilan bog’liq nizolarni hal qilish bo’yicha xalqaro markaz http://icsid.worldbank.org/ICSID/Index.jsp Jahon banki guruhi Vashington, DC 1988 MIGA Ko’p tomonlama investitsiyalarni kafolatlash agentligi http://www.miga.org Jahon banki guruhi Vashington, DC 1995 GATT Tariflar va savdo bo’yicha bosh kelishuv, yaratish uchun asos Jahon savdo tashkiloti (JST) 1995 yilda http://www.wto.org/english/docs_e/legal_e/06-gatt_e.htm http://wto.org [ doimiy o’lik havola ] GATT tashkilot emas. Jahon savdo tashkiloti a emas Birlashgan Millatlar Tashkiloti agentligi Jeneva JST uchun Mintaqaviy rivojlanish banklari
Mintaqaviy rivojlanish banklari Jahon banki guruhi faoliyatiga o’xshash funktsiyalarga ega bo’lgan, lekin alohida mintaqaga alohida e’tibor qaratadigan bir nechta mintaqaviy institutlardan iborat. Aksiyadorlar odatda mintaqaviy mamlakatlar va yirik donor davlatlardan iborat. Ushbu mintaqaviy banklarning eng taniqli turlari taxminan mos keladigan hududlarni qamrab oladi Birlashgan Millatlar mintaqaviy guruhlar, shu jumladan Amerikalararo taraqqiyot banki, Osiyo taraqqiyot banki; The Afrika taraqqiyot banki; The Markaziy Amerika iqtisodiy integratsiyasi banki; va Evropa tiklanish va taraqqiyot banki. The Islom taraqqiyot banki etakchi ko’p tomonlama rivojlanish banklari qatoriga kiradi. IsDB Jahon bankidan keyin a’zoligi jihatidan global bo’lgan yagona ko’p tomonlama rivojlanish banki. ISDBga a’zo 56 mamlakat Osiyo, Afrika, Evropa va Lotin Amerikasida tarqaldi.
Tashkil etilgan Ism www manzili Izohlar Bosh shtab 1959 ITB Interamerican Development Bank http://www.IADB.org Amerikada ishlaydi, lekin birinchi navbatda rivojlanish uchun lotin Amerikasi va Karib dengizi Vashington 1960 CABEI Markaziy Amerika iqtisodiy integratsiyasi banki http://www.cabei.org Markaziy Amerika Tegusigalpa 1964 AfDB Afrika taraqqiyot banki http://www.afdb.org Afrika Obidjon 1973 ISDB Islom taraqqiyot banki guruhi http://www.isdb.org Osiyo, Afrika, Evropa va Lotin Amerikasidagi 56 mamlakat Jidda 1966 OTB Osiyo taraqqiyot banki http://www.adb.org Osiyo Manila 1970 CAF Lotin Amerikasi taraqqiyot banki http://www.caf.com lotin Amerikasi Karakas 29/5/91 EBRD Evropa tiklanish va taraqqiyot banki http://www.ebrd.com London 16/4/56 CEB Evropa Kengashi Taraqqiyot Banki http://www.coebank.org Muvofiqlashtirilgan tashkilot Parij 14/11/73 BOAD Banque ouest-africaine de développement G’arbiy Afrika taraqqiyot banki http://www.boad.org Union économique et monétaire ouest-africaine, QarangBCEAO Banque centrale des États de l’Afrique de l’Ouest Lome 1975 BDEAC Banque de develppement des États de l’Afrique centrale, Markaziy Afrika davlatlarining taraqqiyot banki http://www.bdeac.org Communauté économique et monétaire de l’Afrique centrale (CEMAC ). Buni chalkashtirib yubormaslik kerak BEAC Banque des États de l’Afrique centrale Brazzavil, Kongo Ikki tomonlama rivojlanish banklari va agentliklari
A ikki tomonlama taraqqiyot banki – bu rivojlanish loyihalarini moliyalashtirish uchun birma-bir mamlakat tomonidan tashkil etilgan moliyaviy tashkilot rivojlanayotgan mamlakat va uning rivojlanayotgan bozor, shuning uchun bu atama ikki tomonlama, aksincha ko’p tomonlama. Bunga misollar:
- The Niderlandiya taraqqiyot moliya kompaniyasi FMO, [1] shtab-kvartirasi Gaaga; dunyodagi eng yirik ikki tomonlama rivojlanish banklaridan biri.
- DEG Germaniya investitsiya korporatsiyasi yoki Deutsche Investitions- und Entwicklungsgesellschaft, [2] bosh qarorgohi Kyoln, Germaniya.
- The Frantsiya taraqqiyot agentligi, [3] va Caisse des dépôts, ikkala qarorgohi 1816 yilda tashkil etilgan Parij, Frantsiya.
- The CDC guruhi, [4] qarorgohi Buyuk Britaniya hukumatiga tegishli bo’lgan rivojlanishni moliyalashtirish muassasasidir London.
Boshqa mintaqaviy moliya institutlari
Qo’shni mamlakatlarning moliya institutlari o’zlarini qiziqtirgan sohalarda faoliyat olib borish va moliyalashtirish uchun o’zlarini xalqaro miqyosda tashkil etishdi; ularning aksariyati markaziy banklar, keyinchalik rivojlanish va investitsiya banklari. Quyidagi jadvalda ularning ba’zilari xronologik tartibda ro’yxatga olingan yoki yuridik shaxs sifatida faoliyat ko’rsatadigan ro’yxatdagi ro’yxat berilgan. Ba’zi muassasalar qonuniy boshlanishidan 2 yil oldin o’ylab topilgan va norasmiy ravishda ishlay boshlagan (masalan, Janubi-Sharqiy Osiyo Markaziy banklari markazi)
Tashkil etilgan Ism www manzili Izohlar Bosh shtab 17/5/1930 BIS Xalqaro hisob-kitoblar banki http://www.bis.org Barcha markaziy banklarning banki, 60 a’zo Bazle, Bazel, Bale 1958 EIB Evropa investitsiya banki http://www.eib.org [ doimiy o’lik havola ] Tomonidan yaratilgan Yevropa Ittifoqi a’zo davlatlar, asosan, Evropa Ittifoqida uzoq muddatli moliyalashtirishni ta’minlash uchun Lyuksemburg 2/15/1965 AACB Afrika Markaziy banklari assotsiatsiyasi, ABCA assotsiatsiyasi des Banques Centrales Africaines http://www.aacb.org/ Afrikaning 40 ta markaziy banklaridan iborat Dakar, Senegal. 10/7/1970 IIB Xalqaro investitsiya banki http://www.iib.int 3 qit’adan 9 a’zo davlatlardan iborat Moskva, Rossiya 8/1976 NIB Nordic Investment Bank [5] http://www.nib.int Uning tarkibiga kiruvchi 8 mamlakat va barcha qit’alarda rivojlanayotgan bozorlarda kredit operatsiyalari. [6] Xelsinki, Finlyandiya 3/2/1982 SEACEN Janubiy-Sharqiy Osiyo Markaziy banklari markazi http://www.seacen.org 19 Osiyo markaziy banklari Kuala Lumpur, Malayziya 24/1/1997 BSTDB Qora dengiz savdo va taraqqiyot banki http://www.bstdb.org Ga mos keladigan 11 ta a’zo davlat Qora dengiz iqtisodiy hamkorligini tashkil etish Saloniki, Gretsiya 1998 ECB Evropa Markaziy banki http://www.ecb.int Evroni qabul qilgan Evropa Ittifoqining 18 ta davlatining Markaziy banki Frankfurt am Main Shuningdek qarang
- Banklar portali
- Iqlim investitsiyalari fondlari
- Rivojlanish moliya instituti
- Moliyaviy barqarorlik kengashi
- Global moliyaviy tizim
- Milliy rivojlanish banki
Xalqaro moliya
Ba’zan xalqaro makroiqtisodiyot deb ataladigan xalqaro moliya, to’g’ridan-to’g’ri xorijiy investitsiyalar va valyuta kurslari kabi sohalarga e’tibor qaratgan holda ikki yoki undan ko’p mamlakatlar o’rtasidagi pul o’zaro ta’sirini o’rganishdir.
Kalitlarni qabul qilish
- Xalqaro moliya – bu ikki yoki undan ortiq mamlakatlar o’rtasidagi o’zaro ta’sir o’tkazadigan pul ta’sirini o’rganishdir.
- Xalqaro moliya to’g’ridan-to’g’ri xorijiy investitsiyalar va valyuta kurslari kabi sohalarga qaratilgan.
- Globallashuvning kuchayishi xalqaro moliya ahamiyatini oshirdi.
- Bretton-Vuds tizimi deb nomlangan tashabbus 1944 yilda 40 mamlakat ishtirok etgan konferentsiyadan kelib chiqqan bo’lib, Ikkinchi Jahon urushidan keyingi iqtisodiy barqarorlikni rivojlantirish uchun keng miqyosda xalqaro pul almashinuvi va siyosatini standartlashtirishga qaratilgan.
Xalqaro moliya tushunchasi
Xalqaro moliya alohida bozorlarni qisqartirishga emas, balki ko’plab mamlakatlar o’rtasidagi iqtisodiy munosabatlarni rivojlantirishga qaratilgan. Xalqaro moliyaviy tadqiqotlar Xalqaro moliya korpusi (IFC) va milliy iqtisodiy tadqiqotlar byurosi (NBER) kabi yirik institutlar tomonidan olib boriladi. Bundan tashqari, AQSh Federal Rezervida AQSh kapitali oqimi, tashqi savdo va global bozorlarning rivojlanishi bo’yicha Germaniya siyosatining tahliliga bag’ishlangan bo’lim mavjud.
Xalqaro moliya quyidagi aniq yo’nalishlarni tahlil qiladi:
- Mundell-Fleming modeli, tovarlar bozori va pul bozori o’rtasidagi o’zaro munosabatlarni o’rganuvchi ushbu tovarlarning narxlari darajasi belgilanadi degan taxminga asoslanadi.
- Xalqaro baliq ovlash effekti nominal foiz stavkalari davlatlar o’rtasidagi spot almashinuv kursining o’zgarishini aks ettiruvchi xalqaro moliyaviy nazariya.
- Tegmaslik valyuta maydoni nazariyasi ma’lum bir jug’rofiy mintaqalar, agar butun hudud yagona valyutani qabul qilsa, iqtisodiy samaradorlikni oshirishga imkon beradi.
- Xarid qilish qobiliyati pariteti har xil valyutalar o’rtasidagi mutlaq xarid qobiliyatini taqqoslash uchun ma’lum bir tovar yoki ma’lum bir tovarlar to’plamidan foydalangan holda turli sohalarda narxlarni o’lchash.
- Foiz stavkasi pariteti sarmoyadorlar ikki alohida mamlakatda bank depozitlariga qo’yilgan foiz stavkalariga befarq bo’lgan muvozanat holatini tavsiflaydi.
Xalqaro moliya xalqaro institutlariga misol
Bretton-Vuds tizimi
Bretton-Vuds tizimi 1944 yilda Bretton-Vuds konferentsiyasida tashkil etilgan bo’lib, unda 40 ta ishtirokchi davlat qat’iy belgilangan valyuta tizimini yaratishga kelishib oldilar. Ushbu tashabbusning umumiy maqsadi Ikkinchi Jahon Urushidan keyingi davrda barqarorlikni yaratish uchun keng miqyosda xalqaro pul almashinuvi va siyosatini standartlashtirish edi.
Bretton-Vuds konferentsiyasi global iqtisodiyotda poydevor rol o’ynaydigan xalqaro institutlarning rivojlanishini katalizator qildi. Bular qatoriga Xalqaro valyuta jamg’armasi (XVJ), global pul hamkorligini yaratishga bag’ishlangan 189 mamlakatning konsorsiumi va keyinchalik Jahon banki nomi bilan tanilgan Xalqaro tiklanish va taraqqiyot banki kiradi.
Maxsus mulohazalar
Xalqaro savdo, shubhasiz, global farovonlik va o’sishning eng muhim ta’sir ko’rsatuvchisidir. Ammo Qo’shma Shtatlar eng yirik xalqaro kreditor bo’lishdan dunyodagi eng yirik xalqaro qarzdorga aylangani, tashkilotlar va mamlakatlar tomonidan global asosda ortiqcha miqdordagi mablag’ni o’zlashtirganligi bilan bog’liq xavotirlar mavjud. Bu xalqaro moliyaviy ta’sirga kutilmagan tarzda ta’sir qilishi mumkin.
Xalqaro moliya ko’p millatli korporatsiyalarni boshqarish bilan bog’liq siyosiy va valyuta xavfini o’lchashni o’z ichiga oladi.
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.