Press "Enter" to skip to content

Qon tuflash va o‘pkadan qon ketishi

Katta ichak va to’g’ri ichakda

qon tupurish

Qonni qusish yoki. qon tupurish (Gematemez) jiddiy kasallikni ko’rsatishi mumkin. Qonni tupurish qonning miqdori, intervallari va rangiga bog’liq. Tishni olib tashlaganidan so’ng, qon tupurishi zararsizdir – ayniqsa, oz miqdordagi qon haqida gap ketganda. Agar kerak bo’lsa, qon tupurishini ham shu erda aniqlashtirishingiz kerak.

Tupurish qoni (gematemez) nima?

Qon yoki gematemezni tupurish bu ko’p miqdordagi qonli balg’am yoki oshqozon tarkibidagi qusishdir. Ammo og’izda shikastlangandan keyin tupurish ham bo’lishi mumkin, masalan, agar siz tilingizni tishlagan bo’lsangiz.

Agar odamlar to’satdan qonni ogohlantirmasdan tupurishsa, bu odatda jiddiy muammoni ko’rsatadi, uning sababini imkon qadar tezroq aniqlash kerak. Siz qonni tupurishingiz va zaharli moddalarni iste’mol qilishingiz, tomirlar yorilishi yoki baxtsiz hodisadan keyin ichki jarohatlar olishingiz mumkin.

sabablari

Qon tupurishingizga ko’p sabablar bor. Ular sil kasalligidan qizilo’ngach saratoni va o’n ikki barmoqli ichak yarasi bilan qizilo’ngachning yorilishiga qadar. Qonni tupurishning har qanday shakli iloji boricha tezroq tekshirilishi kerak. Qon tupurish jiddiy kasallik yoki baxtsiz hodisaning jiddiy oqibatlarini ko’rsatishi mumkin.

Oshqozon saratoni yoki qizilo’ngach tomirlari yorilishi qonning tupurishiga olib kelishi mumkin. Ba’zida o’tkir gastrit yoki oshqozon yarasi tufayli qon tupurish mumkin. Ba’zi zaharlarni iste’mol qilish qonning tupurilishiga, shuningdek Mallori-Vays sindromiga, gemofiliya yoki bezgakka olib kelishi mumkin.

Siz sifiliz va divertikulitda ham tupurishingiz mumkin. Shunday qilib, ilgari yoki kimdir qon tupurishi kerak bo’lganida, qanday hamrohlik qiluvchi alomatlar bo’lganligi qiziq. Ular kasallik, muammo yoki zaharlanish turi haqida ma’lumot berishlari mumkin.

Qonni tupurish ham baxtsiz hodisa natijasida jiddiy alomat bo’lib, keyingi tekshiruvlarga sabab bo’lishi kerak. Ammo qonni tupurishingiz ham mumkin, chunki ichkilikbozlik yoki bulimiya natijasida doimiy qusish orqali tomoq tomirlarini taranglashtirgansiz.

Kasalliklar

  • alkogolizm
  • bulimiya
  • gastrit
  • zaharlanish
  • Tish go’shtidan qon ketish
  • sil kasalligi
  • sifiliz
  • Burundan qon ketishi
  • Oshqozon yarasi

Qachon shifokorga

Agar qon tupurishi sodir bo’lsa, aksariyat hollarda shifokor bilan maslahatlashish mantiqan to’g’ri keladi. Biroq, istisnolar mavjud. Agar tish go’shti osongina qonayotgan bo’lsa, masalan, shifokorga murojaat qilish shart emas. Ammo, agar qonni tupurish uchun hech qanday izoh topilmasa, shifokor tomonidan alomatlarni aniqlab olish muhimdir.

Faqatgina shifokor qonning qaerdan kelib chiqqanligini va infektsiya yoki hatto ichki qonash manbai mavjudligini aniqlay oladi. Bunday alomat bilan shifokorni kutishdan ko’ra ehtiyotkorlik bilan ko’rish yaxshiroqdir. Qon tupurishning jiddiy sabablari bo’lishi mumkin, agar davolanmasa, jiddiy zarar etkazishi mumkin.

Shu sababli, qon og’iz bo’shlig’idagi engil jarohatlardan kelib chiqmasa, har doim shifokor bilan maslahatlashish kerak. Buni allaqachon qon miqdoridan ko’rish mumkin – agar juda oz miqdordagi qon sizib chiqsa, bu mayda shikastlanishdir. Umuman olganda, tupurish qoniga jiddiy yondoshish va darhol shifokor bilan maslahatlashish kerak.

Tashxis va kurs

Gematemezning tashxisi va kechishi juda ko’p sabablarga bog’liq. Tashxis qo’yish gematemezni keltirib chiqaradigan fokus yoki shikastlanishni qidiradi.

Gematemez nisbatan yuqori darajada qon yo’qotishiga olib kelishi mumkinligi sababli, ichki qon ketish sezilmasdan paydo bo’lishi yoki jiddiy kasalliklar sabab bo’lishi mumkin, favqulodda vaziyat doimo mavjud. Shuning uchun tez tibbiy yordam va tezkor tashxis har qanday holatda ham muhimdir.

Eng muhim hayotiy parametrlarning aniqlanishi (puls, qon bosimi) va boshqa alomatlar yoki qonning oqishi haqidagi savollar sababni tezroq topishga yordam beradi.

Mavjud asosiy kasalliklar (oshqozon yarasi, o’n ikki barmoqli ichak yarasi) ko’pincha mumkin bo’lgan sabablar haqida ma’lumot beradi.

Agar kerak bo’lsa, gastroskopiya yoki kolonoskopiya, MRI tasvirlari, rentgen tekshiruvlari yoki darhol jarrohlik aralashuvlar zarur. Agar kimdir qon tupurishi kerak bo’lsa, vaziyat hayot uchun xavfli bo’lishi mumkin.

Ba’zi hollarda rentgen nurlari, ultratovush tekshiruvlari yoki qon namunasi avval gijjalar sababini aniqlaydi.

Gematemez kursi yoki tegishli terapiya tegishli asosiy kasallikka bog’liq. Masalan, kasallik va zaharlanish terapiyasi kursi saraton kasalligidan, ichak muammosidan, qusish bilan burun qonashidan, yutilgan qondan yoki qizilo’ngachdagi tomirning sindirishidan farq qiladi.

Murakkabliklar

Qonni tupurish hayot uchun xavfli bo’lgan holatni ko’rsatishi mumkinligi sababli, ushbu alomat paydo bo’lganda darhol harakat qiling va tibbiy yordamga murojaat qiling. Ushbu tahdid tufayli ta’sirlanganlar qo’rqishga moyil. Qon tupurishi shok yoki falajga olib kelishi mumkin. Ba’zan tegishli odam uchun ratsional qaror qabul qilish qiyin kechadi. U histerik reaksiya ko’rsatishi, katta bezovtalikni his qilishi va haddan tashqari reaktsiyaga moyil bo’lishi mumkin. Ko’p odamlar qon tupurganda darhol saraton haqida o’ylashadi. Buni iloji boricha tezroq davolash kerak va jarrohlik yoki kimyoviy terapiya kabi keyingi asoratlar bilan bog’liq.

Bundan tashqari, tupurish qoni yurak-qon tomir tizimining buzilishi bilan bog’liq bo’lishi mumkin. Bosh aylanishi, bezovtalik yoki beqaror yurish mumkin bo’lgan alomatlar. Zararsiz holatlarda qon tupurishi shikastlangan qon tomirlari tufayli sodir bo’ladi. Bular burun yoki oshqozon-ichak sohasida yorilib ketishi mumkin. Ko’pgina hollarda qon ketishi bir necha soat yoki bir necha kun ichida o’z-o’zidan to’xtaydi. Qon tupurishning yana bir murakkabligi – bu intilish. Gijjalar nazofarenkaga tushishi mumkin.Nafas olgan moddalarni og’iz bo’shlig’iga qaytarib yuboradigan refleksga o’xshash bo’g’ilish paydo bo’ladi. Agar bu to’liq muvaffaqiyatli bo’lmasa, nafas olish muammolari paydo bo’ladi va bo’g’ilish xavfi mavjud. Bundan tashqari, pnevmoniya xavfi ortadi.

Davolash va davolash

Gematemezni davolash topilgan sababga bog’liq. Qon tupurganda tez-tez shoshilinch operatsiya qilishdan qochib bo’lmaydi. Gemostatik choralarsiz, tupurish qonni o’limga olib kelishi mumkin. Ba’zida siz oshqozon yoki kolonoskopiya paytida sababni tuzatishingiz mumkin.

Agar tomirning yorilishi yo’q qilingan bo’lsa, endi qon tupurishingiz shart emas. Agar qon tupurishi oshqozon yarasining yorilishidan kelib chiqsa, darhol operatsiya qilishingiz kerak. So’nggi paytlarda tez-tez uchraydigan sil kasalligida, yuqtirishning mumkin bo’lgan xavfini hisobga olish kerak. Xuddi shu narsa sifilizga ham tegishli. Qon tupurish paytida muhim terapiya bu kasallikka olib keladigan turmush tarzining o’zgarishi. Masalan, qon tupurish spirtli ichimliklar yoki yomon ovqatlanish odatlari tufayli bo’lishi mumkin. Qon va elektrolitlar yo’qotilishi infuziyalar bilan tezda qoplanishi kerak.

Agar oshqozon yarasi, shilliq qavatining shikastlanishi yoki saraton kabi asosiy kasalliklar aniqlansa, dori-darmonlarni davolash ham mumkin. Qon tupurayotganda uzoq muddatli terapiya va favqulodda choralar o’rtasida farqlash mumkin.

Outlook va prognoz

Agar qon bir marta tupurilsa, prognoz yaxshi. Jismoniy mashqlar, masalan, og’ir narsalarni ko’tarish yoki ushlab turish qon tomirlari devorlarida yoriqlar paydo bo’lishiga olib keladi. Bu shikoyatlarni keltirib chiqaradi. Intensiv sport mashqlari ko’pincha taqqoslanadigan ta’sirga ega. Qon tomirlari bir necha soat yoki bir necha kun ichida davolanishi sababli, qonning tupurilishi harakatlar kamayishi bilanoq o’z-o’zidan davolanadi.

Agar qon tupurilishi karsinoma tufayli yuzaga kelsa, kasallikning davomiyligi saraton tashxisiga va kasallikning hozirgi bosqichiga bog’liq. Shish qanchalik erta aniqlansa, tiklanish ehtimoli shuncha yuqori bo’ladi. Eng yaxshi stsenariyda kasallik to’qimalari butunlay olib tashlanadi va qon tupurishi yo’qoladi.

Ovqatlanish buzilishi holatida, yutilgan ovqatning qusishi ko’pincha mexanik ravishda chaqiriladi. Bu jarayon organizm uchun o’ta og’irdir. Kusish qanchalik muntazam sodir bo’lsa, shilliq pardalar va organlar shunchalik shikastlanadi. Qon tupurish aksariyat hollarda ovqatlanish buzilishi uchun muvaffaqiyatli terapiya boshlanganda susayishi haqida ogohlantirishdir. Agar qon tupurishi shamollash alomati sifatida yuzaga kelsa, u yurak xuruji bitishi bilanoq susayadi. Qoida tariqasida, jarayon to’liq davolanishga qadar bir necha kun yoki hafta davom etadi.

oldini olish

Qon tupurishining oldini olish sog’lom turmush tarzini, spirtli ichimliklarni haddan tashqari iste’mol qilishdan va ovqat hazm qilish traktini bezovta qiladigan ovqatlardan saqlanishni o’z ichiga olishi mumkin.

Qon tupurishining ba’zi sabablari irsiy, boshqalari parhezga bog’liq. Surunkali alkogolizm, ayniqsa, biron bir vaqtda qon tupurishiga olib keladi va shuning uchun uni davolash kerak. Chet elga sayohat qilish, agar siz bezgakka duchor bo’lsangiz yoki tez-tez himoyasiz jinsiy aloqada bo’lsangiz, sifiliz bilan qon tupurishingiz mumkin.

Tegishli qarshi choralarga rioya qilish kerak. Baxtsiz hodisalar va qonni tupurish kerak bo’lgan zaharni tasodifan iste’mol qilish har doim ham oldini olish mumkin emas. Xususan, bolalar tegishli xavfsizlik choralari yordamida yaxshiroq himoya qilinishi kerak. Shunga qaramay, hech qachon qon tupurmaslik uchun juda ko’p ishlar qilish mumkin.

shishiradi

  • Herold, G.: Ichki tibbiyot. O’z-o’zidan nashr etilgan, Köln 2013 yil
  • Hahn, J.-M.: Ichki kasalliklarni tekshirish ro’yxati. Thieme, Shtutgart
  • Siegenthaler, W. (Ed.): Siegenthalerning differentsial diagnostikasi ichki kasalliklar – simptomdan tashxisgacha. Thieme, Shtutgart 2005 yil
  • Koop, I.: Gastroenterologiya ixcham. Thieme, Shtutgart 2013
  • Arastéh, K., va boshq.: Ikkala qator. Ichki kasalliklar. Thieme, Shtutgart 2013

Qon tuflash va o‘pkadan qon ketishi

O‘zbekiston respublikasi ichki ishlar vazirligi a k a d e m I ya birinchi tibbiy yordam

Qon tuflash va o‘pkadan qon ketishi

    Bu sahifa navigatsiya:
  • Kechiktirib bo‘lmaydigan yordam.
  • YUQUMLI KASALLIKLARNING ASOSIY BELGILARI
  • Profilaktik chora-tadbirlar
  • Quturish (gidrofobiya)
  • Virusli gepatitlar

Qon tuflash va o‘pkadan qon ketishi
Shifoxonagacha bo‘lgan yordam bosqichida ko‘pgina bemorlar qon
tuflashdan shikoyat qilishadi, vaholanki, o‘pkadan qon ketishi hamma vaqt
ham bu narsaning tashxisi bo‘lavermaydi.
Bemor tupugiga (balg‘amda) qon aralashgan bo‘lsa, buni yuqori nafas
yo‘llaridan (eng oldin burundan) yoki oshqozon ichak yo‘llaridan
(oshqozondan qon ketishi) ketayotgan «qon tuflash»dan farqlash kerak.
Haqiqiy qon tuflash ko‘pincha qonning diapedez sizib chiqishi, kichik qon
aylanish doirasida gipertenziya (yurak poroklari, birlamchi o‘pka
gipertenziyasi) bo‘lganda, o‘pka silida, o‘pka o‘smasida va pnev-
mosklerozda kuzatiladi.
Arzimas qon tuflash keyinchalik odam hayotiga xavf soluvchi
o‘pkadan birdaniga ko‘p miqdorda qon ketishiga olib kelishi mumkin.
Shuning uchun bunday holatda bemorni davolash va kuzatish talab
qilinadi. O‘pkadan qon ketishida qisqa vaqt ichida ko‘p miqdorda (10 ml
dan ko‘p) yo‘tal turtkilari ta’sirida och ko‘piksimon ajralmaning og‘iz
orqali chiqishi xosdir.
O‘pkadan qon ketishini oshqozondan va burun-tomoqdan qon keti-
shidan farqlash zarur. Burun-tomoqdan qon ketganda qon ko‘piksimon
aralashmasiz va to‘q rangda bo‘ladi, ko‘pincha, burunga tampon
tiqilganda u to‘xtaydi. Oshqozondan qon ketganda qon to‘q xira rangda
bo‘lib (gemoglobin bilan xlorid kislotasining o‘zaro ta’siri natijasida),
ovqat massasi bilan aralashgan bo‘ladi hamda qusish vaqtida ajraladi.
O‘pkadan qon ketishining asosiy sabablariga: o‘pka sili, bronxoektaz
146

kasalligi, o‘pka gangrenasi va abssessi, o‘pka o‘smasi, pnevmoskleroz,
ba’zan yurak kasalliklari (mitral va aortal poroklar) va aorta anev-
rizmasining yorilishi kiradi.
Shifoxonagacha bo‘lgan yordam bosqichida o‘pkadan qon ketishini
aniqlash ancha qiyin.
Shifoxonaga yotqizishda bemorga o‘pka sili tashxisini o‘z vaqtida
qo‘yish katta ahamiyatga egadir. O‘pka sili tashxisi shifoxonagacha
bo‘lgan yordam bosqichida bemorning kasallik tarixi (sil kasali bor
bemorlar bilan kontakt), yo‘tal borligi, nafas qisishi, harorat ko‘tarilishi
(subfebril), terlash, ishtaha pasayishi, ozish va boshqalarga asoslanadi.
Kechiktirib bo‘lmaydigan yordam. Sil kasalligiga taxmin qilingan
barcha bemorlar maxsus sil bo‘limi bor shifoxonalarga, qolgan bemorlar
esa ko‘p profilli pulmonologiya va jarrohlik bo‘limi bor shifoxonalarga
yotqiziladi.
Transportirovka mutlaq tinch holatni saqlagan holda zambilda amalga
oshiriladi.
Kichik qon aylanish doirasi tomirlarining qon bilan to‘lib ketmasligi
uchun bemorning boshi va gavdasi bir oz yuqoriga ko‘tarib qo‘yiladi.
Ko‘p miqdorda qon yo‘qotilsa va qon bosimi keskin tushib ketsa,
bemor venasiga reopoliglyukin (400 ml gacha) tomchilab, kalsiy xlorid va
glyukonat (10 % li 10 ml), vikasol (1 % li 2–4 ml), askorbin kislotasi (5 %
li 4–8 ml) oqim bilan yuboriladi.
147

YUQUMLI KASALLIKLARNING ASOSIY
BELGILARI
Infeksiya (lotincha infectio – yuqish) – makroorganizmlarga
mikroorganizmlarning kirib rivojlanishi, keyinchalik bular orasida
murakkab kompleks muloqot yuzaga kelib, kasallikning to‘liq namoyon
bo‘lishi yoki shu kasallikni chaqaruvchilarning tashuvchisi ham bo‘lib
qolishi mumkin.
Arxeologik tekshirishlar va bizgacha yetib kelgan qo‘lyozmalardan
ma’lumki, hatto qadimgi davrlarda ham yuqumli kasalliklarni tarqatuvchi
omillar va ularga qarshi kurash choralari aniq bo‘lgan.
Yuqumli kasalliklarning keng tarqalganligi, o‘lim ko‘rsatkichlarining
o‘sib borganligi sababli, ular bu kasallikni shamol orqali tarqaladigan va
hamma chalinadigan kasallik deb qarashgan.
Tarixdan ma’lumki, ilm fidoyilarining ko‘pchiligi toshmali va
qaytalama tif chaqiruvchilariga ilmiy nuqtai nazardan shohidlik berish
maqsadida bunday kasalliklarni o‘zlariga ham yuqtirganlar.
Tabiiy hollarda insoniyatning yuqumli kasalliklarga chalinishining
to‘rtta yo‘li bor: fekal-oral (najas (axlat)-og‘iz orqali); havo va tomchi
orqali; transmissiv (to‘g‘ridan-to‘g‘ri, qon quyish, ignalar orqali); muloqot
orqali.
Inson organizmida kasallik chaqiruvchisining yuqish yo‘llari va
joylashgan o‘rni bir-biriga muntazam bog‘liqlikda bo‘ladi. Masalan,
ichaklarda kasallikni chaqiruvchilar najas bilan tashqariga chiqadi, turli
yo‘llar bilan oziq-ovqat mahsulotlariga tushadi va ularni yuvmasdan
iste’mol qilinganda kasallik kelib chiqadi, ya’ni bu fekal-oral yo‘li bilan
yuqish hisoblanadi.
Najas-og‘iz orqali yuqadigan kasalliklar, ichakning yuqumli
kasalliklari guruhiga kiradi.
Bular quyidagilarga bo‘linadi:
1) antroponozlar – insondan insonga yuqadigan;
2) zoonozlar – hayvondan insonga yuqadigan.
Birinchi (antroponoz) guruhga kiradiganlar:
– qorin tifi;
– dizenteriya (ichburug‘);
– paratiflar (ichterlama);
– poliomiyelit (shol kasalligi);
– xolera (vabo);
– yuqumli enterokolitlar;
– virusli gepatit.
Ikkinchi (zoonoz) guruhga kiradiganlar:
148

– botulizm;
– brutsellez;
– salmonellez.
Yuqumli kasalliklarning havo-tomchi yo‘li orqali yuqadigan turlari
deganda, kasal odamning nafas olish yo‘llaridan ajralgan suyuqliklar
(so‘lak tomchilari) xonada tarqalganda (gapirganda, aksa urganda), shu
zararlangan havo orqali boshqa sog‘ insonlarning nafas olishida yuqadigan
kasalliklar tushuniladi.
Nafas olish yo‘llari orqali yuqadigan (antropoonoz) kasalliklariga
quyidagilar kiradi:
– adenovirusli infeksiya;
– gripp;
– difteriya (bo‘g‘ma);
– koklyush (ko‘kyo‘tal);
– kor (qizamiq);
– krasnuxa (qizilcha);
– meningokokkli infeksiya;
– mononukleoz infeksiya;
– suvchechak;
– qorachechak (chin);
– paragripp;
– skarlatina;
– sil;
– epidemik tepki.
Nafas olish yo‘llari (zoonoz) infeksiyalariga ornitozlar (kasallik
chaqiruvchilar asosan qushlar, kaptar, to‘ti va boshqa uy parrandalaridir)
kiradi.
Transmissiv – qon orqali yuqadigan kasalliklarni, asosan, hasharotlar,
kanalar, bitlar insonlarni chaqqanda chaqiradi.
Bu guruh o‘z vaqtida ikkiga bo‘linadi:
Antroponozlar

Zoonozlar
– bit qaytalama terlamasi;

– burgali terlama;
– okop (qazilgan o‘ra) bezgagi;
– rikketsiozlar;
– toshmali terlama;

– kanali qaytalama;
– malyariya (bezgak).

– o‘lat.
Kontaktli yuqish deb, bevosita yaqinlashish natijasida tashqi teri
qobig‘ining jarohati yoki jarohatisiz yuqqan kasalliklarga aytiladi.
Tashqi teri qobig‘i va shilliq pardalarga bevosita ifloslangan
jismlarning tegishidan teri va tashqi shilliq qobiqlar (ko‘z, og‘iz, jinsiy
a’zolar)ning infeksion kasalliklari kelib chiqadi.
Bular ham ikkita guruhga bo‘linadi:
Antroponozlar

– kuydirgi;
– saramas (roja);

– hayvonlar chechagi.
Yuqumli kasalliklarning oldini olish va o‘z vaqtida davo tadbirlarini
hozirlash tibbiy xizmatning asosiy vazifalaridan hisoblanadi. Bunday
hollarda yuqumli kasalliklar ehtimoli bo‘lgan joylarda sanitariya oqartiruv
ishlarini yaxshi yo‘lga qo‘yish, agarda biror kasallik aniqlansa, zudlik
bilan bemorni atrofdagilardan ajratish lozim. Bunday xizmatning tashkiliy
asoslaridan biri shoshilinch tashxis qo‘yish va dastlabki tekshiruv ishlari
hisoblanadi. Birlamchi tekshiruvlar mobaynida bemorlar asosan umumiy
tibbiy tajribaga ega bo‘lgan shifokorlarga, poliklinika sharoitida yuqumli
kasalliklar xonasi shifokoriga murojaat qilishadi. Agarda biror taxmin yoki
kasallikning aniq belgilari bo‘lgan hollarda, maxsus davo maskanlariga
jo‘natiladi. Bunday zanjirli doira o‘z vaqtida qaytishi, davolangan
bemorlar yana umumiy tibbiy ma’lumotdagi shifokorlarga murojaat
qilishlari mumkin. Yuqumli kasalliklarni aniqlash va davolashlarda
maxsus soha mutaxassislarining ilmiy nuqtai nazardan yondashishi muhim
o‘rin tutadi.
Yuqumli kasalliklar klinikalarida epidemiologiya, virusologiya,
immunologiya va parazitologiya sohalaridagi erishilgan ilmiy yutuqlar
katta ahamiyatga ega.
Yuqumli kasalliklarga qarshi olib boriladigan tadbirlar profilaktik,
ya’ni kasallik belgilari bo‘lmasdan uning oldini olish, epidemiya
tarqalganda esa unga qarshi kurash choralarini ko‘rish bilan ifodalanadi.
Profilaktik chora-tadbirlar:
1) atmosfera, korxona va yopiq xonalardagi havolar sofligini saqlash;
2) aholi yashaydigan joylarda suv saqlanadigan havzalar va suv
tozalovchi inshootlar tozaligini saqlash va aholini toza ichimlik suvi bilan
ta’minlash;
3) shaxsiy va davlat qurilish maskanlarini sanitariya qonun-qoi-
dalariga asoslanib qurish;
4) aholi gavjum yashaydigan joylarda, temir yo‘l va avtovokzallarda,
dengiz va daryo portida, aeroport, kinoteatr, kir yuvish muassasalarida
tozalikka qat’iy rioya qilish;
5) korxonalarda mehnatkashlar sog‘lig‘i va texnika xavfsizligi
(shovqin, chang, namlik) qoidalariga rioya qilish;
6) oziq-ovqat ishlab chiqarish korxonalari, umumiy ovqatlanish
muassasalarida sanitariya talablariga rioya qilish, bozorlarda tozalik, oziq-
ovqat mahsulotlarini tashish va saqlash kabi masalalarga ilmiy
yondashish;
150

7) tug‘ruqxonalar, bolalar muassasalarida, umumiy ovqatlanish, toza
ichimlik suvi bilan ta’minlaydigan, oziq-ovqat ishlab chiqaradigan muas-
sasalarda xizmat qilayotgan xodimlar ichidan infeksiya tashuvchilarini
aniqlab, ularni sanatsiya qilish (davolash);
8) qishloq xo‘jaligi korxonalarida veterinar mutaxassislar bilan
birgalikda sanitariya-oqartiruv ishlarini olib borish;
9) chet ellardan yuqumli kasalliklar tarqalmasligi uchun davlat
chegaralarini qo‘riqlash;
10) shohbekatlar, portlar, jamoat transporti va tomosha joylarida
profilaktik dezinfeksiya ishlarini olib borish;
11) zarurat tug‘ilganda insonlarni kasallik tarqatuvchi hasharot va
kanalardan himoya qilish:
– himoya kiyimlari;
– kemiruvchi va hasharotlarga qarshi kurash.
Epidemiyaga qarshi tadbirlar, asosan, uch yo‘nalishda bo‘ladi:
a) kassalikni tarqatuvchi yoki bemorlarni aniqlab davolash, joylarda
kasallik tarqatuvchi hayvonlarga qarshi kurash choralarini tashkil qilish;
b) kasallikning tarqalish yo‘nalishidagi zanjirini, ya’ni umumiy
ovqatlanish va toza ichimlik suvi bilan ta’minlash muassasalarida qat’iy
sanitariya kuzatuvlarini o‘rnatish, hasharot, hayvonlar va kanalarni qirib
tashlash;
v) inson organizmining yuqumli kasalliklarga qarshiligini oshirish
maqsadida faol va sust emlash turlarini qo‘llash.
Kasallik rivojlanishining asosiy bosqichlari:
1) kasallik chaqiruvchining organizmga tushishi va kasallikning
birinchi belgilari paydo bo‘lishigacha o‘tgan muddat inkubatsion, ya’ni
yashirin (pinhona) bosqich hisoblanadi. Bu bosqichda kasallik chaqiruvchi
organizmning ichki muhitiga moslashib, ko‘payish holatiga to‘g‘ri keladi;
2) kasallikning boshlang‘ich bosqichi prodromal bosqich hisoblanib,
bu bosqichda tana haroratining ko‘tarilishi, bosh og‘rishi, ko‘ngil aynishi,
qusish, muskul va bo‘g‘imlardagi kuchli og‘riqlar, ya’ni ayni kasallikka
xos bo‘lmagan (umumiy) belgilar bilan tavsiflanadi;
3) kasallikning yorqin namoyon bo‘lishi – ayni kasalliklarning
maxsus klinik belgilari va laboratoriya tahlillarining to‘liq namoyon
bo‘lishi, u yoki bu yuqumli kasalliklarga mosligi bilan kechadi;
4) organizmning yot infeksiyalarga qarshi kuchining susayishi va
immunitetning pasayib ketishi tufayli kasallik belgilarining so‘nib borishi
bilan ifodalanadi;
5) bu bosqichda organizmning butkul infeksiyadan xalos bo‘lishi yoki
qayta zo‘rayishi kuzatiladi.
151

Quturish (gidrofobiya)
Quturish – bosh miyaning o‘tkir virusli, hayvonlardan yuqadigan
og‘ir infeksion kasalligi bo‘lib, kasallik rivojlanish bosqichining uzunligi
va o‘lim oqibatlariga olib boruvchi omillari bilan ifodalanadi.
Etiologiyasi: quturish chaqiruvchisi viruslar hisoblanib, ular
rabdoviruslar turkumiga mansubdir. Nerv to‘qimalarini yemirish
(neyrotrop) xususiyatlariga ega bu kasallikning ikki xil varianti mavjud:
1) «yovvoyi» (ko‘chadagi) – ko‘rinishi jihatidan tabiiy sharoitda
o‘zgaruvchi turi bo‘lib, sut emizuvchilar uchun juda xavfli sanaladi;
2) qotirilgan (fiksatsiyalangan) turi laborator sharoitda quturishga
qarshi (vaksinalar) emlash darmondorilarini olish uchun foydalaniladi.
Tabiiy sharoitga quturish viruslari chidamsiz bo‘lib, har xil
dezinfeksiyalash muolajalari ta’sirida tez qirilib ketadi, qaynatilganda esa
2 daqiqada o‘ladi.
Epidemiologiyasi: tabiatda kasallikning asosiy tarqatuvchilari
hayvonlar bilan oziqlanadigan yirtqichlar bo‘lib, ko‘proq tulkilar, bo‘rilar,
chiyabo‘rilar va uy hayvonlarining so‘lagi orqali tarqatadigan itlar va
mushuklar sanaladi.
Kasallik insonlarga terining jarohatlangan joylariga kasallangan
hayvonlar so‘lagi tegishi orqali yoki to‘g‘ridan-to‘g‘ri hayvonlar tish-
laganda yuqadi. Insonlardan viruslar bir-biriga o‘tmaydi. Eng xavfli
tishlash joylariga ensa, bosh va qo‘l barmog‘i sohalari kiradi.
Patogenezi (kasallik rivojlanishi) – tishlar botgan jarohat o‘rnidan
viruslar nerv tolalari orqali ko‘tarilib, bosh va orqa miya to‘qimalariga
chiqib boradi.
Markazga intiluvchi nerv tolalari orqali markaziy asab tizimiga yetib
borib, nerv to‘qimalari va so‘lak bezlariga o‘rnashgan viruslar ko‘p
miqdorda so‘lak bilan birga ajralib chiqadi.
Markaziy asab tizimi to‘qimalarida viruslar ta’sirida qon quyilishi va
shish holatlari yuz beradi.
Bunday o‘zgarishlar kasallikning boshlang‘ich davrida bemorlarning
tirishishi va oxirgi bosqichida esa falaj holatida vafot etishiga olib keladi.
Klinikasi: kasallikning yashirin davri 10 kundan 1 yilgacha (asosan 1–
2 oy) davom etadi.
Kasallikning kechishi uchta bosqichga bo‘linadi:
1) dastlabki (prodromal) bosqichi qo‘rquv va vahimali holatlar bilan
kechadi;
2) talvasali bosqichida bemorlar haddan tashqari qahru g‘azabli
holatlarda bo‘lib, atrofdagilar uchun o‘ta xavfli sanaladi;
3) shol (falaj) bosqichida bemorlar mungli, nochor holatda madad
so‘raydilar.
Dastlabki (prodromal) bosqichining davomiyligi 1–3 kundan iborat
bo‘lib, hayvonlar tishi botgan joyning chandiq sohalarida qichishish va
152

og‘riqlar paydo bo‘la boshlaydi. Bunday holatlar nerv tolalari orqali
uzatiladi. Shu bilan birgalikda, vahima, qo‘rquv, uyqusizlik va kay-
fiyatsizlik holatlari ham rivojlana boradi.
Talvasali bosqichda bemorlarda gidrofobiya (suvdan qo‘rqish) holati
rivojlana boradi, ya’ni bemorlarga quyilayotgan suvning jildirashi,
bemorga suv haqida gapirilganda ularda halqum muskullarining qisqarishi
natijasida tutqanoqli tirishish holatlari yuzaga keladi. Bu kabi holat quyi-
dagi sabablar hisobiga ham uchrashi mumkin – aerofobiya (shamoldan
qo‘rqish), fotofobiya (yorug‘ nurlardan qo‘rqish), akustikofobiya (qattiq
tovushdan qo‘rqish) va boshqalar. Asta-sekin bemorlar quloqlariga o‘ziga
qasd qilish eshitilib, ko‘zlarida dahshatli hodisalar paydo bo‘la boradi va
ular haddan tashqari jangari holatlarga tushib boradilar. Bemor ko‘p
terlaydi, so‘laklari ko‘p ajraladi, ammo yuta olmaganligi sababli ko‘p
tupuradi, tana harorati bir oz (subfebril) ko‘tariladi, yurak urishi
tezlashadi, bu bosqich 2–3 kun, ayrim hollarda 6 kungacha davom etishi
mumkin.
Shol (falaj) bosqichi gidrofobiya (suvdan qo‘rqish) holatining o‘tishi
bilan boshlanib, bu bosqichda bemor nochor-mungli holatga tushadi,
oyoqlardagi falaj sababli harakatdan qolishi, yuz va til muskullarining
falaji boshlanishi bilan o‘tadi. O‘lim nafas markazining falaji sababli
yurak-tomir yetishmovchiligidan kelib chiqadi.
Kasallikning umumiy davomiyligi 3–7 kun, kam hollarda 2 hafta
davom etishi mumkin.
Davosi: klinik belgilari rivojlangan bemorlarga davo yo‘q, ya’ni
inkurabelen. Qilinadigan hamma muolajalar simptomatik yo‘nalishda
bo‘lib, tirishishga qarshi yordamga (aminazin, xloralgidrat) qaratilgan.
Bunday muolajalar maxsus izolatorlarda amalga oshirilishi kerak,
bemorlarni bezovta qiladigan omillardan saqlash shart.
Profilaktikasi: quturishning davo choralari yo‘qligi sababli, kasallikni
keltirib chiqaruvchi hayvonlarga qarshi kurash tadbirlarini va insonlarni
bulardan muhofaza qilish choralarini ko‘rish maqsadga muvofiqdir. Har
qanday hayvon tirnagan yoki tishlagan joylarni zudlik bilan sovunlab
yuvish, perekis vodorod eritmasi bilan yuvib, yod va spirt bilan ishlov
berish kerak. Agarda tishlagan hayvonda quturish yoki shunga taxmin
qilingan hollarda, tishlangan joy teri ostiga antirabik immunoglobulin
yuborish lozim. Tishlangan jarohatga zaruriyat bo‘lmasa, bog‘lam qo‘yish
kerak emas.
Yuqorida qayd etilgan muolajalar bajarilgandan so‘ng, profilaktik
maqsadda antirabik emlash, o‘z qoidasiga binoan, shoshilinch qo‘llanilishi
shart.
153

Virusli gepatitlar
Bu guruh kasalliklarning chaqiruvchilari har xil bo‘lib, klinik
kechishlari – organizmning umumiy zaharlanishi, sariqlik, jigar va
taloqning kattalashishi kabi simptomlarining o‘xshashligi sababli bir
guruh kasalliklarni tashkil qiladi.
A, V, S, D, E, F, G gepatitlarni chaqiruvchi virus turlari mavjuddir.
Virusli «A» gepatit
Virusli «A» gepatit turi asosan ovqatlanish tarmoqlarida sanitariya-
gigiyena qoidalari qo‘pol buzilganda yuqadi, kechishi o‘tkir siklik, ya’ni
davrli xususiyatga egadir. Asosan kuchli zaharlanish, jigar to‘qimalarining
yemirilishi va umumiy sariqlik bilan kechadi.
Etiologiyasi: virusli «A» gepatitning chaqiruvchisi tabiiy muhitga
juda chidamli hisoblanadi, ya’ni xona haroratida hafta va oylab, 4 0C
haroratda esa oylab va yillab jon saqlashi mumkin. Viruslar 100 0C
issiqlikda 5 minut, 85 0C da 10 minut va avtoklavda esa 20 minut ichida
o‘lishi mumkin.
Epidemiologiyasi: virusli «A» gepatitning asosiy tarqalish yo‘li oziq-
ovqat orqali bo‘lib, maishiy va shaxsiy gigiyena qoidalariga rioya
qilmaslik sababli ham kelib chiqadi.
Kasallikka moyillik hamma insonlarda bir xil, ko‘proq bir yoshdan
katta bolalarda, odamlar jamoa bo‘lib to‘plangan joylarda uchraydi. «A»
gepatitning tarqalishida fasllar ham katta o‘rin tutadi, jumladan kasallik
yoz va kuz fasllarida ko‘proq uchraydi.
Klinikasi: kasallikning yashirin davri 21–28 kun (7 kundan 2
oygacha). Dastlabki belgilari 5–7 kunlar orlig‘ida grippoldi holati,
ishtahasizlik, umumiy quvvatsizlik, uyqusizlik, tez charchash, ish
faoliyatining susayishi va kayfiyat buzilishi kabi simptomlar bilan
namoyon bo‘ladi. Ko‘p hollarda kasallik birdaniga 1–3 kun davomida tana
harorati 38–40 0C gacha ko‘tarilib, gripp holatini eslatuvchi o‘zgarishlar
bilan birga bosh og‘rig‘i, ishtahaning kamayishi, ko‘ngil aynishi, ish
faoliyatining susayishiga xos belgilar bilan namoyon bo‘ladi. Gohida
qorin devorining yuqorigi o‘ng qismida og‘irlik, bir oz og‘riq bilan ham
kuzatilishi mumkin.
Oradan 2–4 kun o‘tgach, siydik o‘zgarib, pivo yoki quyuq qilib
damlangan choy rangini oladi, najasining rangi oqaradi. Shu davrda jigar
bir oz shishadi, gohida taloq ham kattalashishi mumkin.
Sariqlik teri yuzasiga chiqqanda organizmning umumiy zaharlanishi
yengillashib, bosh og‘rishi kamayadi, tana harorati normallashib, bemorlar
ancha o‘zlarini yaxshi his qilishadi.
«A» gepatit nisbatan ko‘p hollarda tuzalish bilan yakunlanadi, ya’ni
90 % bemorlarda butkul sog‘ayish, qolganlarda esa har xil asoratlar
qoladi.
154

Profilaktikasi: kasallikning oldini olish maqsadida keng miqyosda
sanitariya-oqartuv va epidemiyalarga qarshi choralar qo‘llanilishi kerak.
Quvurlardan kelayotgan ichimlik suvlarini muntazam ravishda gepatit
viruslariga tekshirib turish va aholi orasida sanitariya madaniyatini keng
joriy etish kerak.
Virusli «V» gepatit
Etiologiyasi: virusli «V» gepatit kasalining chaqiruvchisi
gepadnoviruslar oilasiga kirib, asosan jigar to‘qimasini shikastlaydi.
Epidemiologiyasi: kasallik perkutant (qon orqali, ignadan) yuqadi.
Kasallik yuqishining tabiiy yo‘llariga soqol olish uskunalari, tish
tozalagichlardan yuqishlar kiradi. Homilador ayoldan bolasiga o‘tishi,
jinsiy aloqalarda, asosan besoqqollarda ko‘p uchraydi.
Kasallikning sun’iy tarqalish yo‘llariga viruslarning jarohat olgan teri
orqali kirishi, kasallik tashxisini qo‘yish maqsadida olib borilayotgan
tekshirishlar davrida (inyeksiya, operatsiya, qon quyish, endoskopik,
retroskopik va tish sug‘urish vaqtida) sabab bo‘ladigan omillar kiradi.
Klinikasi: kasallikning kechishi davriy o‘tkir, terining sariq rangga
bo‘yalishi holatlarining almashishi va og‘riqning zo‘rayishi bilan kechadi.
Kasallikning yashirin davri 2–6 haftadan 6 oygacha muddatda
namoyon bo‘lishi mumkin. Sariqlikdan oldingi davr esa 4–10 kun
mobaynida yuzaga chiqadi. Kasallik charchash, bosh va bo‘g‘imlardagi
og‘riqlar, ishtahasizlik, uyqusizliklar bilan boshlanadi. Sariqlik yuzaga
chiqishidan oldin jigar va taloq kattalashib, terilar qichib, siydik rangi
qizarib, najas esa oqarib ketadi. Sariqlik bosqichi 2–6 haftadan bir necha
oylargacha davom etishi mumkin.
Profilaktikasi: asosiy omillardan bo‘lgan tabiiy va sun’iy yuqishlarga
qarshi kurash hamda sanitariya-oqartuv ishlarini yaxshi yo‘lga qo‘yish.
Shular bilan birga, tartibsiz jinsiy munosabatlarni chegaralash va
laboratoriyalarda virus tashuvchilarning qonini tekshirish, tibbiy asbob-
uskunalarni zararsizlantirishni to‘g‘ri amalga oshirishni nazorat qilishdan
iborat.
O‘tkir virusli respirator infeksiyalar
Bu guruh kasalliklariga gripp, paragripp, adenovirusli va rinovirusli
kasalliklar kiradi. Ushbu kasallliklar o‘zlarining qisqa vaqt ichida
rivojlanishi va nafas olish a’zolarini yallig‘lantirishi bilan tavsiflanadi.
Kasallikni tarqatuvchilar bemorlar bo‘lib, asosan tomchili va havo yo‘llari
bilan yuqadi.
Klinikasi: kasallikning rovojlanish davri bir necha soatdan 1,5 sut-
kagacha davom etadi. Kasallik to‘satdan organizmdagi kuchli zaharlanish
belgilari – isitma, bosh og‘rig‘i, muskul va bo‘g‘imlardagi, bellardagi,
ko‘z harakati vaqtida esa ko‘zdagi og‘riqlar, yorug‘likdan qo‘rqish,
darmonsizlik, kamharakatlik kabilar bilan tavsiflanadi.
155

Kasallik boshlangan birinchi kundayoq tana harorati 38–
40
0
C dan baland bo‘lib ketadi. Tana haroratining qanchalik balandligiga
qarab, isitmali bosqichi shuncha qisqa bo‘ladi. Agarda tana harorati 40
0
C
va undan yuqori bo‘lsa, haroratga qarshi dori-darmonlarni qo‘llash
mumkin. Grippning isitmali bosqichi asoratsiz kechsa, asosan 1–8 kun
davom etadi, undan keyingi vaqtlarda esa harorat ko‘tarilib yoki
me’yordagidan tushib ketish hollari kuzatiladi.
Tana harorati ko‘tarilgan vaqtlarda ko‘z olmasi va shilliq pardalarda
(konyuktivit va sklerit) qizarishlar kuzatiladi. Yumshoq va qattiq
tanglaylar, halqum shilliq pardalaridagi qizarishlar, gohida ko‘kimtir
rangda ham bo‘lishi mumkin.
O‘zining klinik kechishiga qarab gripp yengil, o‘rta, og‘ir va ayrim
hollarda o‘ta og‘ir gipertoksik ko‘rinishlarda bo‘ladi.
Yengil va o‘rtacha og‘irlikdagi ko‘rinishlari asoratsiz kechganda,
kasallik qoniqarli yakunlanib, 5–7 kungacha davom etishi mumkin.
Agarda haroratli, umumiy zaharlanish va qizarish bosqichlari cho‘zilib
ketsa, unda birlamchi gripp tashxisi inkor qilinib, ikkilamchi, qo‘shimcha
va asoratli kechinmalari haqida o‘ylab ko‘rishga to‘g‘ri keladi.
Grippning asoratlari: gripp asoratlari ichida eng og‘irlaridan biri bu
infeksion-toksik shok bo‘lib, kasallikning klinik kechishi bir nechta
sindromlarni o‘z ichiga qamrab oladi: o‘tkir yurak-tomir yetishmov-
chiliklari, o‘pka va miya to‘qimalarining shishi, tomirlar ichidagi
ommaviylashgan qon ivuvchanlik sindromlari bilan ifodalanadi.
Grippning eng ko‘p uchraydigan asoratlaridan biri o‘pkaning
yallig‘lanishi sanaladi. Ko‘p uchraydigan asoratlariga yana bakterial
mastoidit (sut bezi yallig‘lanishi), otitlar (quloqlar yallig‘lanishi), bosh
miya sinuslarining yallig‘lanishlari kiradi.
Ensefalit, meningit, nevritlar va miokardiodistrofiyalar kabi asoratlari
kamdan-kam uchraydi.
O‘tkazilgan grippdan keyingi davrlarda, odam organizmi immuni-
tetining (umumiy qarshiligining) pasayib ketishi evaziga, o‘tmishda bo‘l-
gan surunkali bronxit, tonzillit, piyelonefrit, sil va revmatizm kabi
kasalliklarning qaytalanishlari kuzatiladi.

Oshqozon-ichak traktidan qon ketish haqida umumiy ma’lumot

Ko’p marta oshqozon-ichak trakti qon ketishi, masalan, hemoroid kabi jiddiy emas. Shu bilan birga, ba’zi qon ketish, ayniqsa yuqori GI traktida yuzaga keladigan qon katta va o’limga olib kelishi mumkin.

Shuning uchun har qanday GI qon ketishi uchun shifokor tomonidan tekshirilishi juda muhim va agar kimdir o’tkir qon ketishining alomatlariga ega bo’lsa, darhol shoshilinch davolanishga murojaat qilishlari kerak.

Ovqat hazm qilish traktida qon ketish kasallik emas, aksincha kasallik alomatidir. Qon ketishining sababi davolanishi mumkin bo’lgan holat bilan bog’liq bo’lishi mumkin yoki bu og’irroq holatning alomati bo’lishi mumkin.

Oshqozon-ichak trakti yoki GI trakti deb ham ataladigan ovqat hazm qilish traktida bir nechta qismlar mavjud. Bularga qizilo’ngach, oshqozon, ingichka ichak, yo’g’on ichak (yo’g’on ichak deb ham ataladi), to’g’ri ichak va anus kiradi. Qon ketishining sababi qon ketishining oshqozon-ichak traktining qaysi qismida sodir bo’lishiga bog’liq.

Sabablari

Qizilo’ngach

  • Yallig’lanish (ezofagit): qizilo’ngach ichiga zaxiralangan oshqozon kislotasi yallig’lanishni keltirib chiqarishi mumkin va bu yallig’lanish qon ketishiga olib kelishi mumkin.
  • Varis: Bular qizilo’ngachning pastki uchida joylashgan g’ayritabiiy ravishda kengaygan tomirlardir.
  • Ko’z yoshlari: qizilo’ngach shilliq qavatining yoshi, odatda uzoq davom etgan qusish natijasida kelib chiqadi, ammo uzoq davom etgan yo’tal yoki hiqichoq tufayli ham paydo bo’lishi mumkin. Bunga ba’zan Mallori-Vayss sindromi deyiladi, bu qizilo’ngachning pastki uchi buzilishi bo’lib, qattiq tortishish va qayt qilish natijasida kelib chiqadi va qon ketish bilan bog’liq yoriqlar bilan tavsiflanadi.
  • Yara
  • Saraton

Oshqozonda

  • Yara: oshqozon yarasi kattalashishi va qon tomir orqali yemirilishi natijasida qon ketishi mumkin.
  • Gastrit
  • Saraton

Kichkina ichakda

  • O’n ikki barmoqli ichak yarasi
  • Ichakning yallig’lanish kasalligi: qon ketishiga olib kelishi mumkin bo’lgan yallig’lanish paydo bo’lishi mumkin.
  • Saraton

Katta ichak va to’g’ri ichakda

  • Gemorroy: Bu pastki ovqat hazm qilish traktida ko’rinadigan qonning eng keng tarqalgan sababi va odatda qizil rangda bo’ladi. Ular yorilish va qon ketishi mumkin bo’lgan anal sohasidagi kengaygan tomirlardir.
  • Ülseratif kolit: Yallig’lanish va mayda yaralar qon ketishiga olib kelishi mumkin.
  • Crohn kasalligi: bu surunkali holat bo’lib, rektumdan qon ketishiga olib keladigan yallig’lanishni keltirib chiqarishi mumkin.
  • Kolorektal saraton: Bu yo’g’on ichak devorini qoplashidan kelib chiqadigan holat.

Alomatlar

Sizda qon ketishining qanday alomatlari bo’lishi mumkin, bu qon ketish oshqozon-ichak traktining qaysi qismida sodir bo’lishi va uning o’tkir (qisqa va og’ir) yoki surunkali (uzoq davom etadigan) qon ketishiga bog’liq.

Yuqori GI qon ketishining belgilari

  • Yorqin qizil qon, quyuq pıhtılar yoki qusish tarkibidagi kofe maydalangan material
  • Qora, qatronga o’xshash najas

Pastki GI qon ketishining alomatlari

  • Faqat yorqin qizil qonni yuborish yoki najasga aralashgan qonni yuborish (najasni qora rangga yoki smola kabi)
  • Najasda yorqin qizil yoki maroon rangdagi qon

O’tkir qon ketishining belgilari

  • Zaiflik
  • Nafas qisilishi
  • Bosh aylanishi
  • Tez puls
  • Siydik oqimining kamayishi
  • Krampning qorin og’rig’i
  • Sovuq, siqilgan qo’llar va oyoqlar
  • Xiralik
  • Diareya
  • Chalkashlik
  • Yo’nalishni buzish
  • Uyquchanlik
  • Yorqin qizil qon najasni qoplaydi
  • Qora qon najas bilan aralashgan
  • Qora yoki uzoq muddatli najas
  • Kusmukdagi yorqin qizil qon
  • Qahva tarkibidagi qusish ko’rinishi

Surunkali qon ketishining belgilari

  • Zaiflik
  • Charchoq
  • Nafas qisilishi
  • Pallor
  • Ko’krak og’rig’i
  • Bosh aylanishi
  • Letargiya
  • Xiralik
  • Yorqin qizil qon najasni qoplaydi
  • Qora qon najas bilan aralashgan
  • Qora yoki uzoq muddatli najas
  • Kusmukdagi yorqin qizil qon
  • Qahva tarkibidagi qusish ko’rinishi

Tashxis

Shifokor diagnostika jarayonini odatda bemorning anamnezini yozish va to’liq fizik tekshiruvdan o’tkazish bilan boshlaydi. Imtihon paytida shifokor sizning ichak tutilishi (odatdagidan ko’proq yoki kamroq tez-tez borishi), najas rangi (qora yoki qizil) va tutarlılığı (erkinroq yoki qattiqroq) haqida so’raydi.

Shuningdek, u sizda og’riq yoki muloyimlikni boshdan kechirayotganingizni va qaerda joylashganligini so’raydi. Shundan so’ng shifokor diagnostika tekshiruvlarini kuzatib boradi, agar uning tekshiruvi qon ketishining sababini aniqlamagan bo’lsa (masalan, gemorroy) yoki qon ketishining bir nechta sababi borligini aniqlash uchun. Diagnostik testlarga quyidagilar kiradi.

  • Yuqori endoskopiya
  • EGD (ezofagogastroduodenoskopiya)
  • Kolonoskopiya
  • Sigmoidoskopiya
  • Anoskopiya
  • Bariy rentgen nurlari
  • Biopsiya

Davolash

Ovqat hazm qilish traktida qon ketishini davolash qon ketish sabablariga va qon ketish o’tkir yoki surunkali bo’lishiga bog’liq. Masalan, qon ketishida aspirin javobgar bo’lsa, bemor aspirin ichishni to’xtatadi va qon ketishi davolanadi.

Agar qon ketishining sababi saraton bo’lsa, odatdagi davolash kursi o’smani olib tashlashdir. Agar oshqozon yarasi qon ketishining sababi bo’lsa, shifokor H. pylori davolash uchun dori-darmonlarni buyurishi mumkin, dietani o’zgartirish, ehtimol turmush tarzini o’zgartirishi mumkin.

GI qon ketishini davolashda birinchi qadam qon ketishni to’xtatishdir. Bu, odatda, qon ketish joyiga kimyoviy moddalarni to’g’ridan-to’g’ri yuborish yoki qon ketadigan joyni endoskop orqali o’tkaziladigan isitgich probasi bilan tozalash orqali amalga oshiriladi.

Keyingi qadam qon ketishiga sabab bo’lgan holatni davolashdir. Bunga oshqozon yarasi, ezofagit, H. pylori va boshqa infektsiyalarni davolash uchun ishlatiladigan dorilar kiradi. Bularga proton pompasi inhibitörleri (PPI), H2 blokerlari va antibiotiklar kiradi. Jarrohlik aralashuvi ham talab qilinishi mumkin, ayniqsa qon ketishining sababi shish yoki polip bo’lsa yoki endoskop bilan davolash muvaffaqiyatsiz bo’lsa.

Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.