Press "Enter" to skip to content

Reja: Do`stlik haqida tushuncha

Ma’lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2023
ma’muriyatiga murojaat qiling

Inson oʻz oʻzini oʻzgartirishi mumkinmi?

Yigirma birinchi asrda har qanday psixolog bu savolga «XA!» deb javob berishi aniq. Shunchaki bundan koʻpchilikni habari yoʻq. Aslida buning uchun “Affermatsiya” deb atalgan tushuncha bor. Bu tushunchani gʻarbda nafaqat psixologlar, hatto oddiy halq ham yahshi bilishadi. Halqimizda “Nafasingni shamol uchirsin!”, “Yahshi gapga ham, yomon gapga ham farishta omiyn deydi!” kabi fikrlarni koʻp eshitganmiz. Bu gaplarni kattalarimiz bekorga aytishmaydi. Ular oʻz hayotiy tajribalari natijasida, har qanday gap hayotda roʻyobga chiqishini koʻp bor kuzatishgan. Toʻgʻri, bu hodisani boshqa tomoni ham bor. U haqda men avvalgi “Baxtli va omadli boʻlishning asosiy siri” nomli maqolamda batafsil toʻxtalib oʻtganman. Bu maqolamda esa, bu hodisani boshqa tamonini tushuntirib bermoqchiman. Men avvalgi “Folbinlik nima oʻzi?” nomli maqolamda, inson ongi 2 qismdan iborat, yani ong va ong osti yoki quyi ong deb ataluvchi qismlardan iborat ekanligi va quyi ong insondagi folbinlik (intuitsiya) qobiliyatiga javob berishi haqida takidlab oʻtgan edim. Bu maqolada esa, quyi ongni yana bir vazifasi haqida tushuntirib berishga harakat qilaman.

Ong va quyi ong

Ongni vazifasini hamma biladi. Yani u xulosa chiqarish, maqsad qoʻyish, vazifani mantiqiy yechimini topish kabilar bilan shugʻullanadi. Lekin, ong osti qatlamini vazifasi haqida koʻpchilik eshitmagan.

Ong osti qatlami insonni sogʻligʻi va xavfsizligini taminlash bilan shugʻullanadi. Olimlar tamonidan bir necha oʻng yil oldin inson oʻz onggi imkoniyatlarini atigi 2-3 foiz qismini ishlatishi haqida takidlashgan edi. Hozirgi vaqtda inson onggini qolgan toʻqson yetti, toʻqson sakkiz foiz resursi quyi ong qatlamiga tegishli ekanligi aniqlandi.

Quyi ong siz tasvirda koʻrib turgan boʻlimlardan tashkil topgan. Qadimdan insonlarni ongli mavjudot deb hisoblab kelinadi. Aslida, insonni qaysidir maʻnoda aynan birgina hatti harakatni butun umri davomida qayta qayta takrorlaydigan mavjudot diyish ham mumkin. Chunki, inson hayotini har bir vaqt birligida quyi ongni “Tayyor yechimlar” boʻlimida saqlanuvchi yechimlar orqali harakat qiladi.

Bu boʻlimga yechimlar qayerdan keladi?

Avvalambor odam ona qornidaligidan boshlab bu boʻlim yangi ma’lumotlar bilan toʻlishni boshlaydi. Agar ona asabi homiladorlik vaqtida tinch boʻlsa, hatto gapirishni bilmaydigan chaqaloq ong ostini “Tayyor yechimlar” boʻlimiga “Dunyo xavfsiz, yaqin insonlarim menga mehribon, meni tashqarida kutishmoqda” degan fikr butun umrga yoziladi. Agar, ona homiladorlik vaqtida kunlarini eri, qaynona qaynotasi yoki boshqa insonlar bilan janjal qilish bilan oʻtkazsa, bola quyi ongiga “Dunyo hatarli, unda doim oʻz-oʻzini himoya qilish kerak, meni kutishmayapti” degan fikr yoziladi. Bola ongiga oʻrnatilgan shunday fikrlar bilan dunyoga kelishi natijasida asabiy, jahldor va hayotdan hafa fel atvorga ega boʻlgan holda dunyoga keladi. Koʻpchilik tugʻilgan bolani hatti harakatlari nega unday yoki bunday boʻlishini tushunishmaydi. Barcha din talimotlarida bola sof holda dunyoga kelishi haqida takidlangani bejizga emas. Oiladagi va atrof muhitdagi insonlarni hatti harakati va tarbiyasi natijasida bola fel atvori shakillanadi, yani ong ostini “Tayyor yechimlar” boʻlimiga fikr va mulohazalar yozilib boradi. Va u inson butun umr shu fikrlar ta’sirida ish tutadi. Bola ulgʻaygan sari sekin asta oʻqituvchilar, oʻrtoqlar va boshqa insonlar ta’sirida quyi ong turli tushuncha, fikr, ishonch, e’tiqod va shu kabilar bilan toʻlib boradi.

Bularni qanday oʻzgartirishimiz mumkin?

Bularni affermatsiya nomli tushuncha yordamida oʻzgartirish mumkin. Bunda inson oʻziga yoqmagan va oʻzgartirishni xohlagan oʻz fikr va ishonchni boshqa fikr va ishonchga oʻzgartiradi. Masalan, koʻpchilik boy boʻlishni xohlaydiyu, lekin, qanchalik harakat qilmasinlar hech ham boy insonga aylana olishmaydi. Chunki, koʻpchilik insonlar ong ostini “Tayyor yechimlar” boʻlimiga “Boy bo’lish uchun koʻp mehnat qilish kerak”, “Boylik katta qiyinchilik bilan keladi” “Halol yoʻl bilan boy boʻlishni ilojisi yoʻq”, “Hamma boylar odamlarni nasibasini oʻgʻirlagan holda boy boʻlgan insonlar”, “Biznesni boshlash uchun pul kerak, menda esa bu pullar yoʻq” kabi tushunchalar joylashib qolgan. Bu tushunchalar insonni boy boʻlishiga olib keladigan harakatlarni qilishidan toʻxtatadi. Bunday ong osti dasturlarini inson oʻzi anglamagan holda bajaradilar. Inson shu fikrlarni teskarisini qaytarib yursa, insondagi ong ostidagi fikrlar oʻzgaradi va inson oʻzi bilmagan holda boy boʻlishga olib keladigan ishlarni qila boshlaydi.

Misol uchun, “Boylik katta qiyinchilik bilan keladi” fikrini oʻrniga “Boylik menga osonlik bilan keladi” deyiladi. Yoki, “Halol yoʻl bilan boy boʻlishni iloji yoʻq” tushunchasini oʻrniga “Men halol yoʻl bilan boy boʻlmoqdaman” deyish kerak. Shunda siz boy insonlardek fikrlashni boshlaysiz va hatti harakatlaringiz ham shunga yarasha boʻladi. Bu qaytariladigan teskari fikrlar “Affermatsiya” deb ataladi. Bu fikrlarni toki ong ostiga chuqur singib olguncha koʻp marotaba qaytarish kerak. Siz “Axir bu fikrlar notoʻgʻriku” deyishingiz mumkin. Lekin ishoning, boylar shunday fikrlashadi. Shunday insonlarni siz ham tanishingiz aniq. Agar bilmasangiz, Apple kompaniyasi asoschisi Stiv Jobsni, Microsoft kompaniyasi asoschisi Bil Geyts, Mashhur aktorlar Arnold Shvartsneger va Selvester Stalonni va Garri Potter asari muallifi Djoan Rouling hayotini o’qishingiz va ular qanday boy boʻlishganini bilib olishingiz mumkin.

ENG QIZIQ MAQOLALAR

  • Ko’cha xandon, uy zindon
  • O’ylashni to’xtat! (Motivatsion rolik)
  • Tez ozishning siz bilmagan sirlari
  • �� Muvaffaqiyatning siri nimada? ✅����
  • “O’z ustingda ishla” nomli kitob (Mirzakarim Norbekov)

Reja: Do`stlik haqida tushuncha

Men yozmoqchi bo’lgan birinchi narsa shundaki, do’stlik odamning sodiqligini namoyish qilishi mumkin. Ushbu misolni ko’rib chiqing. Ikki do’st Olya va Lena uzoq vaqtdan beri bir-birlarini bilishadi, ular do’stona va o’zlarini yaqin odamlar deb bilishadi. Ammo ular orasida janjal bor. Bir qiz do’sti o’zini qadrli tutadi, yomon so’z aytmaydi va orqasida Olyani muhokama qilmaydi. Ikkinchisi, aksincha, Lenada juda ko’p yoqimsiz narsalarni eshitadi, har xil bema’ni narsalarni o’ylaydi va o’zini noo’rin tutadi. Ikki qizdan qaysi biri o’zini haqiqiy do’st sifatida ko’rsatdi? Albatta Lena. Xafa bo’lishiga qaramay, u dono va sodiq edi. Uni haqiqiy do’st deb atash mumkin. Ammo Olya o’zini yaxshi tomondan ko’rsatmadi va kimdir uning yonida bunday do’stni ko’rishni xohlamasdi.

Do’stlik fidokorona yordamni namoyon etadi. Agar odamlar o’rtasida do’stlik bo’lsa, unda ular har doim bir-birining yordamiga, yordamiga murojaat qilishadi va buning evaziga hech narsa talab qilmaydi. Aytgancha, qiyin vaziyatlar kimni do’st deb hisoblash mumkinligini va o’zini g’arazli tomondan ko’rsatganligini juda yaxshi ko’rsatmoqda.

Haqiqiy do’stlik yillar davomida o’zini tasdiqlaydi va shu vaqt ichida inson o’zini yaxshi va yomonni har tomondan namoyon qiladi. Vaqt o’tishi bilan ba’zi odamlar hayotimizni tark etishadi, boshqalari shu qadar aziz bo’lib qoladilar, ularsiz ularning hayotini tasavvur qilib bo’lmaydi. Do’stlik bizni ko’proq insonga aylantiradi, muloyimlik, rahm-shafqat, rahm-shafqat va boshqa odamning his-tuyg’ularini tushunish qobiliyatini ochib beradi.

Do’stlik ajoyib. Do’stlaringizni qadrlang va qadrlang, chunki ular bizni yaxshilaydi va hayotni yorqin ranglar bilan bezatadi.

Yaxshi do’st qimmatbaho sovg’adir. Haqiqiy do’st bizni kimligimiz uchun qabul qiladi, zaif tomonlarimizni biladi va bizni sevadi va qadrlaydi. U bizning kamchiliklarimizni yashiradi va bizni boshqalarga faqat ijobiy tomondan ko’rsatadi. Do’stlik bu so’z, iliqlik, tazelik va umid keltiradi. Do’stsiz odam qanday baxtli bo’lishi mumkin? Agar do’stlar bo’lmasa, hayotimizda quvonch bo’ladimi? Do’stlik nima va biz u holda yashay olamizmi?

Do’stlar – bu biz o’zimizni yaxshi his qiladigan, yoqimli vaqt o’tkazadigan, do’stlar orasida o’zaro tushunish va hurmat mavjud bo’lgan odamlar. Do’stsiz hayot nafaqat zerikarli, balki qiyin ham bo’lar edi. Sizda ko’plab do’stlaringiz bo’lishi mumkin, ammo ulardan faqat bittasi yoki ikkitasi bizga juda yaqin. Samimiy do’st yoningizda bo’lsa, o’zingizni yanada ishonchli, xotirjam va baxtli his qilasiz.

Haqiqiy do’stlikni topish qiyin, bu qimmatbaho sovg’adir, uni topgandan zavq olamiz. Samimiy do’stlikni saqlash uchun ehtiyot bo’lish kerak. Haqiqiy do’stlik yaxshi va ma’lumotli odamlar orasida bo’lishi mumkin. Samimiy do’stlikda kibr, ikkiyuzlamachilik, xudbinlik, yolg’on, rashk va nafratga o’rin yo’q. Ehtiyotkorlik bilan tanlashingiz kerak, chunki umidlar har doim ham amalga oshmaydi va yaxshi do’stlar kamdan-kam uchraydi. Yuzaki do’stlik iz qoldirmaydi, odamlar bizning hayotimizga kirib, ketishadi, lekin ba’zida ba’zi do’stlar katta farq qilishi mumkin, shuning uchun biz har doim yaxshi do’stni do’st sifatida tanlashimiz kerak.

Haqiqiy do’stlik – bu inson boshdan kechiradigan eng beg’araz tuyg’u. Ba’zida do’stlikning boshlanishi sehrli: boshqasi bilan tanishishni boshlash va unga ishonish. Ammo eng yaxshi narsa shundaki, siz kimnidir rozi qilmasdan, o’zingizni erkin tutishingiz mumkin. Shunga qaramay, u sizning do’stingiz, chunki u sizni o’zgartirishga harakat qilmasdan, uni o’zingiz kabi qabul qiladi. Nima qilsangiz ham, do’stingiz har doim sizning yoningizda bo’ladi, lekin agar u sizni noto’g’ri deb hisoblasa, u buni aytadi. Shuning uchun har qanday vaziyatda do’stlarimiz biz bilan bo’ladi va nima bo’lishidan qat’iy nazar ular bizni qo’llab-quvvatlaydilar.

Ammo barqaror do’stlikda faqat berish va berish mumkin, aks holda bu haqiqiy do’stlik bo’lmaydi. Siz do’stingizga biron bir narsani evaziga xohlaganingiz uchun emas, balki xohlaganingiz uchun xizmat qilasiz! Ammo har qanday do’stlik har doim ham mukammal emas.

Orangizda nizolar kelib chiqishi tabiiydir. O’zaro munosabatingiz tugashi uchun siz o’zingizni boshqaning mavqeiga qo’yishingiz kerak. Agar siz noto’g’ri bo’lsangiz, buni tan olishingiz kerak. Oqlash zaiflikni ko’rsatmaydi, aksincha, sizning etukligingizni ko’rsatadi. Agar siz o’ylaganingizni aytishga harakat qilsangiz, ikkinchisining samimiyligini qabul qilishingiz kerak. Aslida, boshqa odamni tushunish unchalik qiyin emas, siz o’zingizning fikringizcha ba’zi barqaror qarashlar bilan o’z egoingiz bilan yarashish ancha qiyin. Biroq, do’stlikda siz egoni e’tiborsiz qoldirishingiz mumkin, do’stni tushunish uchun siz o’zingizning ichki tushunchangizni ushlab turolmaysiz.

Agar do’stingizda muammo bo’lsa, yordamga murojaat qiling. Qanday qilib yordam berishni bilmasangiz ham, sizning hozirligingiz juda ko’p narsani anglatadi. Shu bilan birga, shubhasiz, har tomonlama yordam berishga harakat qilishingiz kerak, lekin qo’llab-quvvatlash sizga juda ko’p narsani beradi, siz o’zingizning do’stingiz bilan har qanday qiyinchiliklarni baham ko’rishga qodirsiz, siz undan nafaqat quvonchni, balki qayg’ularni ham qabul qilasiz va ular ham quvonch bilan qabul qilinadi, chunki siz yordam berasiz, qo’llab-quvvatlaysiz. va haqiqatda qoling.

Ammo ba’zida do’stlik juda qisqa vaqt ichida qulashi mumkin. Qanday qilib? Agar siz boshqaning ishonchiga xiyonat qilsangiz – masalan, uning siriga o’tsangiz. Ixtiyoriy ravishda yoki yo’q, uni engish oson emas. Bizning kichkina sirlarimiz noyob va juda shaxsiy narsadir. Ular boshqalarning sirlarini ham anglatadi. Shuning uchun, kimningdir sirini oshkor qilishdan oldin, agar o’zingizni chop etgan bo’lsangiz, o’zingizni qanday his qilganingiz haqida o’ylang. Asosan, siringizni o’zingiz ishonadigan odam bilan bo’lishish yoqimli, lekin ehtiyot bo’ling . agar siz yaqinda bu odamni tanigan bo’lsangiz, hatto u sizga ishongan bo’lsa ham, buni doimo yodingizda saqlang.

Do’stlaringiz bilan baham:

Ma’lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2023
ma’muriyatiga murojaat qiling

Erkak va ayol do‘st bo‘lishi mumkinmi?

Shariatimizda nomahram erkak va ayol xilvatda yolg‘iz qolishlari joiz emas. Ularning yolg‘iz qolishi aksar holatda katta gunohlarga sabab bo‘lgani uchun bu yomonlik eshigi Alloh taolo va Rasul alayhissalom tomonidan berkitilgan. Bu o‘rinda ular yaxshi ma’noda do‘stlashganmi yo sevishganmi, dars qiladilarmi yo ishlaydilarmi ahamiyati yo‘q.
Qur’on va sunnatda zinodan nafaqat qaytarilgan, balki unga yaqin yo‘lamaslikka da’vat qilingan. Alloh taolo zino haqida Qur’oni karimda shunday deydi:

وَلَا تَقْرَبُوا الزِّنَا إِنَّهُ كَانَ فَاحِشَةً وَسَاءَ سَبِيلًا

ya’ni: “Zinoga yaqinlashmangiz! Chunki u fahsh va yomon yo‘ldir” (Isro surasi, 32-oyat).

Zino – katta gunoh, unga olib boruvchi amallar ham gunoh hisoblanadi. Nomahram erkak va ayolning yolg‘iz qolishi zinoga tashlangan birinchi qadamdir.
Payg‘ambarimiz sallallohu alayhi vasallam hadisi shariflarida shunday deganlar:

» لا يخلون رجل بامرأة إلا كان ثالثهما الشيطان » (رواه الامام الترمذي عن عمر رضي الله عنه)

ya’ni: “Hargiz erkak kishi begona ayol bilan yolg‘iz qolmasin. Aks holda uchinchilari shayton bo‘ladi” (Imom Termiziy rivoyatlari) Shayton u ikkisi zinoga qo‘l urmaguncha tinib-tinchimaydi, vasvasada davom etadi.

Boshqa hadisi sharifda aytiladi:

«لاَ تَلِجُوا عَلَى الْمغيبَاتِ. فَإِنّ الشّيْطَانَ يَجْرِي مِنْ أحَدِكُمْ مَجْرَى الدّمِ»(رواه الامام الترمذي عنْ جَابِرٍ)

ya’ni: “Eri yo‘q ayollarning yoniga kirmanglar. Chunki shayton (har) biringizning qon tomirida yuradi…” (Imom Termiziy rivoyatlari).

E’tibor berib qaralsa, nomahram erkak va ayollar o‘rtasidagi fahsh ishlar, gunoh va xiyonatlar yolg‘iz qolishdan boshlanadi.

Umumiy ma’noda dinimizda mo‘min-musulmonlar o‘rtasidagi do‘stlik, o‘zaro muhabbat maqtaladi, targ‘ib qilinadi. Alloh taolo mo‘minlarni Qur’oni karimda “ixva” ya’ni, aka-ukalar deb atagan. Hatto dunyoda bir-birini Alloh yo‘lida yaxshi ko‘rgan do‘stlar Qiyomat kuni soya yo‘q paytda Arshning soyasida bo‘lishlari hadislarda ta’kidlangan. Bu yerdagi din qardoshligi erkagu ayolni o‘z ichiga oladi. Ayollar mo‘minlarga dindosh opa-singil hisoblanadilar. Ularga dinimiz belgilab bergan chegarada muomala qilishimiz ayni muddaodir.

Endi nomahram erkak va ayol yaqin do‘st bo‘lishlariga kelsak, buning eng ma’qul yechimi nikohdir. Nikohdan keyin ularning o‘zaro do‘stliklari, muhabbatlari ibodatga aylanadi, ulug‘ savob bo‘ladi. Bu Alloh taoloning islom ummatiga bergan imtiyozi va undan foydalanish kerak.

Lekin nikohsiz bunday do‘stlikning oxiri yaxshilikka olib kelmaydi, albatta. Chunki bunday “do‘stlik” ko‘pincha zinoga olib keladi, natijada nikohsiz farzandlar dunyoga keladi. Bunday farzandlar aksar hollarda tug‘ilmasdan “o‘ldiriladi” yoki chekka joylarga, axlatxonalarga tashlab ketiladi. Gunoh ustiga gunoh, razolat ustiga razolat bo‘ladi.
Boshqa tomondan, qaysi bir erkak, singlisi yoki xotinini yaqin erkak “do‘sti” bo‘lishiga, ular xilvatda yolg‘iz qolishiga rozi bo‘ladi?! Qaysi erkakni singlisi yo xotini “samimiy do‘sti” bilan yolg‘iz qolgani, ularning “qalbi toza” ekani tinchlantira oladi!? Bunday “do‘stlik” oqibatida qancha qancha qizlar hali turmush qurmasdan bir umrga badnom bo‘layotgani, tuppa-tuzuk oilalar buzilib ketayotgani inkor etib bo‘lmas haqiqatdir.

Bu mavzuda to‘g‘ri yechim shuki, havoi-nafsimizni qo‘yib, haq yo‘lga ergashish lozim, zero Alloh taolo marhamat qiladi:

قُلْنَا اهْبِطُوا مِنْهَا جَمِيعًا فَإِمَّا يَأْتِيَنَّكُمْ مِنِّي هُدًى فَمَنْ تَبِعَ هُدَايَ فَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ

ya’ni: “…Bas, sizlarga Mendan hidoyat kelganda, hidoyatimga ergashganlarga xavf yo‘qdir va ular tashvish ham chekmaydilar” (Baqara surasi, 38-oyat).
Yuqoridagi ma’lumotlardan shariatda erkak-ayol umuman gaplashishi mumkin emas, degan xulosa chiqmaydi. Dinimizda nomahram erkak va ayollar o‘rtasidagi munosabatlar: hujjatlarni rasmiylashtirish, savdo, ijara, qarz oldi-berdisi, ta’lim berish, davolanish va shu kabi ishlarda, zarurat miqdoricha gaplashishga ruxsat berilgan. Vallohu a’lam.

O‘zbekiston musulmonlari idorasi
fatvo hay’ati.

Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.