Fayl nima

Quyidagi misolda nomi kiritilgan fayl ikkilik rejimda faqat o’qish uchun ochiladi. So’ngra fayl ko’rsatkichi fayl oxiriga keltirilib, ftell funksiyasi yordamida fayl hajmi aniqlanadi. So’ngra rewind funksiyasi yordamida fayl ko’rsatkichi fayl boshiga qaytarilib, siklda simvollar ketma-ket fayldan o’qilib, ekranga chiqariladi.

C Fayllar

C tilining asosiy xususiyatlaridan biri oldindan rejalashtirilgan fayllar strukturasi yo’qligidir. Hamma fayllar, baytlar ketma-ketligi deb ko’riladi. UNIX operasion sistemasida har bir qurilmaga «Maxsus fayl» mos keladi, shuning uchun C bibliotekasidagi funksiyalar fayllar bilan ham, qurilmalar bilan ham ma’lumot almashinishi uchun foydalaniladi. C tili bibliotekasida kiritish–chiqarish, quyi darajadagi kiritish, chiqarish va portlar uchun kiritish–chiqarish, oqimli daraja tizim xususiyatlariga bog’liq bo’lishi uchun bu yerda qaralmaydi.

Oqimli kiritish va chiqarish.

Oqimli chiqarish va kiritishda ma’lumotlar bilan almashish baytma-bayt amalga oshiriladi. Lekin tashqi xotira qurilmalari bilan almashish oldidan belgilangan ma’lumotlar bloki orqali amalga oshiriladi. Odatda bu blokning minimal hajmi 512 yoki 1024 baytga teng bo’ladi. Diskdan ya’ni fayldan o’qishda ma’lumotlar operasion tizim buferiga yoziladi, so’ngra baytma-bayt yoki ma’lum porsiyalar bilan foydalanuvchi dasturiga uzatiladi. Diskka ya’ni faylga yozishda buferga yig’iladi, so’ngra diskka bir murojaat qilinganda yagona blok sifatida uzatiladi. Buferlar operativ xotira qismlari sifatida yaratiladi, shuning uchun ma’lumot almashishi diskka to’g’ridan-to’g’ri murojaat qilishiga ko’ra tezroq amalga oshadi. Shunday qilib oqim bu buferlash vositalari va fayldir.

Oqim bilan ishlashda quyidagi vazifalarni bajarish mumkin.

• Oqimlarni ochish va yopish;
• Simvol, qator, satr, formatlangan ma’lumot ixtiyoriy uzunlikdagi ma’lumotlarni kiritish yoki chiqarish va fayl oxiriga yetganlik shartini tahlil qilish;
• Buferlash va bufer hajmini boshqarish;
• Ko’rsatkich oqimdagi o’rnini aniqlash yoki yangi o’ringa ko’chirish.

Bu vazifalarni bajaruvchi funksiyalardan foydalanish uchun dasturga stdio.h – faylini ulash lozim. Dastur bajarilishi boshlanganda avtomatik ravishda quyidagi oqimlar ochiladi:

• Standart kiritish oqimi stdin;
• Standart chiqarish oqimi stdout;
• Xatolar haqida ma’lumotlar standart oqimi stderr;

Oqimlarni ochish va yopish. Oqim ochilishi uchun, oldindan kiritilgan FILE turidagi struktura bilan bog’lash lozimdir. FILE strukturasi ta’rifi stdio.h bibliotekasida joylashgan. Bu strukturada buferga ko’rsatkich, o’qilayotgan pozisiyaga ko’rsatkich va boshqa ma’lumotlar saqlanadi. Oqim ochilganda dasturga oqimga ko’rsatkich, ya’ni FILE strukturali turdagi ob’ektga ko’rsatkich qaytariladi. Bu ko’rsatkich quyidagicha e’lon qilinishi lozim.

FILE *

Misol uchun: FILE * fp

Oqim ochish funksiyasi quyidagi ko’rinishga ega;

oqimga ko’rsatkich nomi> = fopen(fayl-nomi>,ochish rejimi>)

Misol uchun:

fp = fopen(“t.txt”, “r”)

Oqim bilan bog’liq faylni quyidagi rejimlarda ochish mumkin:

1. “w”– Yangi fayl o’qish uchun ochiladi. Agar fayl mavjud bo’lmasa yangidan yaratiladi.
2. “r” – Mavjud fayl faqat o’qish uchun ochiladi.
3. “a” – Fayl da’vom ettirish uchun ochiladi.
4. “w+” – Fayl yozish va keyingi taxrirlash uchun ochiladi. Fayl ixtiyoriy joyidan o’qish yoki yozish mumkin.
5. “r+”– fayl ixtiyoriy joyidan o’qish yoki yozish mumkin, lekin fayl oxiriga qo’shish mumkin emas.
6. “a+” – Fayl ixtiyoriy joyidan o’qish va yozish uchun ochiladi. Quyidagi “w+” rejimdan farqli fayl oxiriga ma’lumot qo’shish mumkin.

Matnli rejimda oqimdan o’qilgan quyidagi simvollar CR (qiymati 13) “karetkani qaytarish” va LF( qiymati 10)- “yangi qator boshiga o’tish” bitta simvolga “\n” (qiymati LF ya’ni 10ga teng) simvolga almashtiradi. Agar fayl matnli emas ixtiyoriy ma’lumotni saqlasa binar rejimda ochiladi. Buning uchun rejimlar belgilariga b harfi qo’shiladi, masalan “wb” yoki “r+b”. Ba’zi kompilyatorlarda matnli rejim t harfi yordamida ko’rsatiladi masalan ”rt”. Oqim ochilganda quyidagi xatolar kelib chiqishi mumkin: ko’rsatilgan fayl mavjud emas (o’qish rejimida); disk to’la yoki yozishdan himoyalangan va hokazo. Yana shuni aytish kerakki fopen() funksiyasi bajarilganda dinamik xotira ishlatiladi. Agar xotirada joy qolmagan bo’lsa “not enough memory ” – xatosi kelib chiqadi. Ko’rsatilgan xollarda ko’rsatkich NULL qiymatga ega bo’ladi. Bu xatolar haqidagi ma’lumotlarni ekranga chiqarish uchun perror() funksiyasi ishlatiladi. Bu funksiya stdio.h bibliotekasida saqlanuvchi prototipi quyidagi ko’rinishga ega.

void perror(const char * s);

Diskda ochilgan fayllarni berkitish uchun quyidagi funksiyadan foydalaniladi.

int fclose ().

Faylga ketma-ket murojaat qilish

Fayllar bilan ishlashning bitli rejimi. Fayl bilan bitli almashish rejimi getc() va putc() funksiyalari yordamida tashkil etiladi. Bu funksiyalarga quyidagi shaklda murojaat etiladi: c = getc(fp); putc(c,fp); Bu yerda fp-ko’rsatkich c-int turidagi o’zgaruvchi. Misol tariqasida klaviaturadan simvol kiritib faylga yozishni ko’ramiz. Matn oxirini ‘#’ belgisi ko’rsatadi. Fayl nomi foydalanuvchidan so’raladi. Agar klavishasi bosilsa faylga CR va LF (qiymatlari 13 va 10) konstantalar yoziladi. Keyinchalik fayldan simvollarni o’qishda bu konstantalar satrlarni ajratishga imkon beradi.

#include void main() < FILE *fp; char c; const char CR = '\015'; const char LF = '\012'; char fname[20]; puts("fayl nomini kiriting:\n"); gets(fname); if((fp = fopen(fname, "w")) == NULL) < perror(fname); return 1; > while ((c = getchar())! = '#') < if (c == '\n') < putc(CR,fp); putc(LF,fp); > else putc (c,fp); > fclose(fp); >

Keyingi programma fayldan simvollarni o’qib ekranga chiqaradi:

#include #include int main() < FILE *fp; char c; char fname[20]; puts("fayl nomini kiriting:\n"); gets(fname); if((fp = fopen(fname, "r")) = = NULL) < perror(fname); return 1; > while ((c = getc(fp))! = EOF) putchar(c); fclose (fp); getch(); >

Satrlar yordamida fayllar bilan bog’lanish. Matnli fayllar bilan ishlash uchun fget va fputs funksiyalaridan foydalaniladi. Bu funksiyalar prototiplari stdio.h faylida quyidagi ko’rinishga ega:

int fputs (const char *s, FILE *stream); char *fgets (char * s, int n, FILE * stream);

fputs funksiyasi ‘\0’ simvoli bilan chegaralangan satrni stream ko’rsatkichi orqali aniqlangan faylga yozadi. ‘\0’ simvoli faylga yozilmaydi. fgets() funksiyasi stream ko’rsatkichi orqali aniqlangan fayldan (n-1) simvolni o’qiydi va S ko’rsatgan satrga yozib qo’yadi. Funksiya n-1 simvolni o’qib bo’lsa yoki 1-chi qator simvoli ‘\n’ ni uchratsa ishini to’xtatadi. Har bir satr oxiriga qo’shimcha ‘\0’ belgisi qo’shiladi. Xato bo’lganda yoki fayl oxiriga yetganda agar fayldan birorta simvol o’qilmagan bo’lsa NULL qiymat qaytariladi. Misol tariqasida fayl nomi foydalanuvchidan so’rab yaratuvchi va bu faylga ikkita kiritilgan so’zni yozib qo’yuvchi programmani ko’rib chiqamiz:

#include #include void main() < FILE *fp; char s[256]; char fname[20]; int n; puts("fayl nomini kiriting:\n"); gets(fname); if((fp = fopen(fname, "w")) == NULL) < perror(fname); getch(); return; > for(n = 1; n3; n++) < gets(s); fputs(s,fp); fputs("\n",fp); > fclose(fp); getch(); >

Keyingi misolda nomi kiritilgan fayldan monitorga o’qishni ko’ramiz:

#include #include void main() < FILE *fp; char s[256]; char fname[20]; int n; puts("fayl nomini kiriting:\n"); gets(fname); if((fp = fopen(fname, "r")) == NULL) < perror(fname); getch(); return; > for(n = 1; n3; n++) < fgets(s,256,fp); puts(s); > fclose(fp); getch(); >

Quyidagi dasturda bir fayldagi matnni ikkinchi faylga yozishni ko’rib chiqamiz.

Programma matni:

#include #include void main() < FILE *f1,*f2; char s[256]; char fname1[20]; char fname2[20]; puts("fayl nomini kiriting:\n"); gets(fname1); if((f1 = fopen(fname1, "r")) == NULL) < perror(fname1); getch(); return; > puts("fayl nomini kiriting:\n"); gets(fname2); if((f1 = fopen(fname2, "w")) == NULL) < perror(fname2); getch(); return; > while (fgets(s,256,f1)! = NULL) fputs(s,f2); fclose(f1); fclose(f2); getch(); >

Fayllar bilan formatli almashinuv. Ko’p hollarda ma’lumotni to’g’ridan to’g’ri monitorga chiqarishda qulay shaklda faylda saqlash zarur bo’ladi. Bu holda faylga formatli kiritish va chiqarish funksiyalaridan foydalanish mumkin. Bu funksiyalar quyidagi prototiplarga ega:

• int fprintf (oqimga ko’rsatkich, formatlash-qatori, o’zgaruvchilar ro’yxati);
• int fscanf (oqimga ko’rsatkich, formatlash-qatori, o’zgaruvchilar ro’yxati);

Misol tariqasida fayl nomi foydalanuvchidan so’rab yaratuvchi va bu faylga 1 dan 100 gacha bo’lgan sonlarning simvolli tasvirini yozib qo’yuvchi programmani ko’rib chiqamiz:

#include void main() < FILE *fp; int n; char fname[20]; puts("fayl nomini kiriting:\n"); gets(fname); if((fp = fopen(fname, "w")) == NULL) < perror(fname); return; > for(n = 1; n11; n++) fprintf(fp,"%d ",n); fclose(fp); >

Keyingi misolda nomi kiritilgan fayldan monitorga o’qishni ko’ramiz:

#include #include void main() < FILE *fp; int n; char fname[20]; puts("fayl nomini kiriting:\n"); gets(fname); if((fp = fopen(fname, "r")) == NULL) < perror(fname); getch(); return; > for(n = 1; n11; n++) < fscanf(fp,"%d ",&n); printf("%d ",n); > fclose(fp); getch(); >

Standart oqimga chiqarish. Keyingi dasturda satrlarni standart kiritish oqimi ya’ni klaviaturadan kiritish va standart chiqarish oqimiga, monitorga chiqarish ko’rsatilgan:

#include #define MAXLINE 20 int main(void) < char line[MAXLINE]; while (fgets(line, MAXLINE, stdin) ! = NULL && line[0] ! = '\n') fputs(line, stdout); return 0; >

Faylga ixtiyoriy murojaat qilish

Ixityoriy kiritish va chiqarish. Hozirgi ko’rib chiqilgan funksiyalar faylga ketma-ket yozish yoki ketma-ket o’qishga imkon beradi xolos. Fayldan o’qib faylga yozishlar doim joriy pozisiyada bo’ladi. Boshlang’ich pozisiya fayl ochilganda aniqlanadi. Faylni “r” va “w” rejimida ochilganda joriy pozisiya ko’rsatkichi faylning birligi baytini ko’rsatadi, “a” rejimida ochilganda, oshish baytini ko’rsatadi. Har bir kiritish-chiqarish amali bajarilganda, ko’rsatkich o’qilgan baytlar soniga qarab yangi pozisiyaga ko’chadi. Faylning ixtiyoriy baytiga murojaat qilish uchun fseek() funksiyasidan foydalanish lozimdir. Bu funksiya quyidagi prototipga ega:

int fseek (faylga ko’rsatkich, oraliq, hisobot boshi )

farq long turidagi o’zgaruvchi yoki ifoda bilan beriladi. Hisobot boshi oldin quyidagi konstantalardan biri bilan aniqlanadi.

• SEEK_SET (qiymati 0)-fayl boshi;
• SEEK_CUR (qiymati 1)-o’qilayotgan pozisiya;
• SEEK_END (qiymati 2)-fayl ochish;

fseek() funksiyasi 0 qaytaradi, agar faylda ko’chish bajarilgan bo’lsa, aksincha noldan farqli songa teng bo’ladi.

Ixtiyoriy pozisiyadan fayl boshiga o’tish:

fseek (fp,ol,SEEK_SET)

Ixtiyoriy pozisiyadan fayl boshiga o’tish:

fseek (fp,ol,SEEK_END)

Joriy pozisiyadan bir bayt oldinga yoki orqaga ko’chish uchun fseek (jp,- 1L,SEEK_CUR).

Quyidagi misolda fayldan simvoollar avval to’g’ri tartibda, so’ngra teskari tartibda o’qiladi:

#include #include int main(void) < char file[256]; char ch; FILE *fp; long count, last = 0; puts("fayl nomini kiriting:\n"); gets(file); if ((fp = fopen(file,"r+")) = = NULL) < printf("faylni ochib bo'lmadi %s\n", file); exit(1); > while(!feof(fp)) < ch = getc(fp); putchar(ch); putchar('\n'); last++; > for (count = 1L; count < = last; count++) < fseek(fp, -count, SEEK_END); ch = getc(fp); putchar(ch); putchar('\n'); > fclose(fp); getch(); >

fseek funksiyasidan tashqari C tili bibliotekasida pozisiyaga ko’rsatkichlar bilan bog’liq quyidagi funksiyalar mavjud.

• long ftell (FILE*)-faylda ko’rsatkichning joriy pozisiyasini aniqlash.
• void rewind (FILE*)-joriy pozisiya ko’rsatkichini fayl boshiga keltirish.

Quyidagi misolda nomi kiritilgan fayl ikkilik rejimda faqat o’qish uchun ochiladi. So’ngra fayl ko’rsatkichi fayl oxiriga keltirilib, ftell funksiyasi yordamida fayl hajmi aniqlanadi. So’ngra rewind funksiyasi yordamida fayl ko’rsatkichi fayl boshiga qaytarilib, siklda simvollar ketma-ket fayldan o’qilib, ekranga chiqariladi.

Dastur matni:

#include #include void main() < char file[256]; char ch; FILE *fp; long count, last; puts("fayl nomini kiriting:\n"); gets(file); if ((fp = fopen(file,"rb")) = = NULL) < printf("faylni ochib bo'lmadi %s\n", file); exit(1); > fseek(fp, 0L, SEEK_END); last = ftell(fp); rewind(fp); for (count = 1L; count < = last; count++) < ch = getc(fp); putchar(ch); putchar('\n'); > fclose(fp); getch(); >

Keyingi misolda nomi kiritilgan fayl simvollari oxiridan boshiga qarab o’qiladi:

#include #include int main(void) < char file[256]; char ch; FILE *fp; long count, last; puts("fayl nomini kiriting:\n"); gets(file); if ((fp = fopen(file,"rb")) = = NULL) < printf("faylni ochib bo'lmadi %s\n", file); exit(1); > fseek(fp, 0L, SEEK_END); last = ftell(fp); for (count = 1L; count < = last; count++) < fseek(fp, -count, SEEK_END); ch = getc(fp); putchar(ch); putchar('\n'); > fclose(fp); getch(); >

Murakkab ma’lumotlarni o’qish va yozish. Murakkab ma’lumotlarni kiritish va chiqarish fread() va fwrite() funksiyalari orqali amalga oshiriladi. Bu funksiyalar prototiplari quyidagi ko’rinishga ega:

size_t fread(void * ptr, size_t size, size_t nmemb, FILE * fp); size_t fwrite(const void * ptr, size_t size, size_t nmemb, FILE *fp);

Ikkala funksiya butun o’qilgan yoki yozilgan baytlar sonini qaytaradi. fread funksiyasi fp fayl ko’rsatkichi bilan ochilgan fayldan nmemb sonli size parametrida ko’rsatilgan mikdordagi baytlarni o’qib, ptr ko’rsatkichi orqali ko’rsatilgan buferga yozadi. O’qish fayldagi joriy pozisiyadan boshlanadi. Masalan fayldan 10 ta double turidagi sonni o’qib, massivga yozish:

double earnings[10]; fread(earnings, sizeof (double), 10, fp);

fwrite() funksiyasi fp fayl ko’rsatkichi bilan ochilgan faylga nmemb sonli size parametrida ko’rsatilgan mikdordagi baytlarni, ptr ko’rsatkichi orqali ko’rsatilgan buferdan yozadi. Yozish fayldagi joriy pozisiyadan boshlanadi. Masalan faylga 10 ta double turidagi sonni massivdan yozish:

double earnings[10]; fwrite(earnings, sizeof (double), 10, fp);

Faylga 256 bayt ma’lumot yozish:

char buffer[256]; fwrite(buffer, 256, 1, fp);

Quyida struktura turidagi massivni faylga yozish ko’rsatilgan:

#include #include typedef struct < char name[64]; int age; int salary; > employee; int main(void) < int i; char file[256]; FILE* fp; employee ww[3] = "AA",1,1>,"BB",2,2>,"CC",3,3.0>>; puts("fayl nomini kiriting:\n"); gets(file); if ((fp = fopen(file,"wb")) = = NULL) < printf("faylni ochib bo'lmadi %s\n", file); exit(1); > fwrite(&ww[0],sizeof(employee),3,fp); fclose(fp); getch(); >

Quyida struktura turidagi massivni fayldan o’qish ko’rsatilgan:

#include #include typedef struct < char name[64]; int age; int salary; > employee; int main(void) < int i; char file[256]; FILE* fp; employee ww[3]; puts("fayl nomini kiriting:\n"); gets(file); if ((fp = fopen(file,"rb")) = = NULL) < printf("faylni ochib bo'lmadi %s\n", file); exit(1); > fread(&ww[0],sizeof(employee),3,fp); for(i = 0;i3; i++) printf("\n %s %d %f",ww[i].name,ww[i].age,ww[i].salary); fclose(fp); getch(); >

Quyi darajadagi kiritish va chiqarish. Quyi darajadagi kiritish va chiqarish funsiyalari operasion tizim imkoniyatlaridan to’g’ridan to’g’ri foydalanishga imkon beradi. Bu holda buferlash va formatlash bajarilmaydi. Faylni quyi darajadagi ochishda fayl bilan fayl (oqim) ko’rsatkichi emas, deskriptor bog’lanadi. Fayl deskriptori fayl ochilganligi to’g’risidagi ma’lumotni operasion tizim ichki jadvallariga joylashtiruvini belgilovchi butun sondir. Quyi darajadagi funksiyalar dasturga stdio.h bibliotekasini qo’shishni talab qilmaydi. Lekin bu biblioteka fayllar bilan ishlashda foydali bo’lgan ba’zi konstantalar (misol uchun fayl yakuni belgisi EOF) tarifini o’z ichiga oladi. Bu konstantalardan foydalanganda stdio.h dasturga qo’shilishi zarurdir.

Fayllarni ochish va yopish. Fayllarni quyi darajada ochish uchun open() funksiyasidan foydalaniladi:

int fd = open (fayl nomi, bayroqlar, murojaat.)

• fd – fayl deskriptori,
• fayl nomi – simvollar massiviga ko’rsatkichdir.

2- parametr bayroqlar fayl ochish rejimini belgilovchi ifodadir. Bu ifoda fcntl.h sarlavhali faylda saqlanuvchi konstantalardan biri yoki shu konstantalardan razryadli ‘|’ amali yordamida hosil qilingan bo’lishi mumkin.

Konstantalar ro’yhati:

• O_APPEND – Faylni oxiriga yozuv qo’shish uchun ochish;
• O_BINARY – Faylni bitli (ikkilik)binar rejimda ochish;
• O_CREAT – Yangi fayl yaratish va ochish;

O_EXCL agar O_CREAT bilan birga ko’rsatilgan bo’lsa va yaratilmoqchi bo’lgan fayl mavjud bo’lsa faylni ochish funksiyasi xatolik bilan tugaydi. Mavjud faylni o’chib ketmaslikdan saqlaydi.

• O_RDONLY – Faylni faqat o’qish uchun ochish;
• O_RDWR – Faylni o’qish va yozish uchun ochish;
• O_TEXT – Faylni tekstli rejimda ochish;
• O_TRUNK – Mavjud faylni ochish va bor ma’lumotni o’chirish;

Fayl ochilish rejimi albatta ko’rsatilgan bo’lishi shart. 3-parametr murojaat huquqlari faqat faylni O_CREAT ochish rejimida ya’ni yangi fayl yaratishda foydalaniladi. MS DOS va MS WINDOWS operasion tizimlarida murojaat huquqlari parametrlarini berish uchun quyidagi konstantalardan foydalaniladi.

• S_IWRITE – Faylga yozishga ruxsat berish;
• S_IREAD – Fayldan o’qishga ruxsat berish;
• S_IREAD\S_WRITE – O’qish va yozishga ruxsat berish;

Ko’rsatilgan konstantalar sys katalogida joylashgan stat.h sarlavhali faylda saqlanadi. Bu faylni qo’shish #include direktivasi orqali amalga oshiriladi. Agar murojaat huquqi parametri ko’rsatilmagan bo’lsa faqat fayldan o’qishga ruxsat beriladi. UNIX operasion tizimida murojaat huquqlari 3 xil foydalanuvchilar uchun ko’rsatiladi:

1. Fayl egasi;
2. Foydalanuvchilar guruhi a’zosi;
3. Boshqa foydalanuvchilar.

Foydalanuvchilar huquqlari quyidagi simvollar orqali ko’rsatiladi:

R- fayldan o’qish ruxsat berilgan. W- faylga yozish ruxsat berilgan. X- fayllarni bajarish ruxsat berilgan. Agar biror murojaat huquqi berilmagan bo’lsa, o’rniga `-` belgisi qo’yiladi. Agar fayl egasiga hamma huquqlar, foydalanuvchi guruxi a’zolariga o’qish va bajarish, boshqa foydalanuvchilarga faqat bajarish huquqi berilgan bo’lsa, murojaat qatorini quyidagicha yozish mumkin rwxr-x—x. har bir `-` simvol o’rniga 0 raqami, aks holda 1 raqami qo’yilib hosil bo’lgan sondagi o’ng tomondan boshlab har bir uch raqamini sakkizlik son sifatida yozilsa, murojaat huquqini belgilovchi sakkizlik butun son hosil bo’ladi. Yuqorida hosil qilingan rwxr-x—x qatori ikkilik 111101001 nihoyat sakkizlik 0751 son shaklida yozilib open() funksiyasida murojaat huquqi parametri sifatida ko’rsatiladi. Faylni ochishga misollar:

1. Faylni o’qish uchun ochish: fd = open ( “ t.txt “, O_RDONLY)
2. Faylni o’qish va yozish uchun ochish: fd = open(“ t.txt “, O_RDWR)
3. Faylni yangi ma’lumotlar yozish uchun ochish: fd = open(“ new.txt “,O_WRONLY |O_Creat| O_TRUNK, 0600)

Faylni ochishda kelib chiqadigan xato turini aniqlash uchun errno.h sarlavhali faylda saqlanuvchi errno o’zgaruvchisi xizmat qiladi. Agar bu o’zgaruvchi qiymati shu sarlavhali faylda saqlanuvchi EEXIST konstantasiga teng bo’lsa ochilayotgan fayl mavjudligini bildiradi. sopen() funksiyasi bitta faylga bir necha dasturlardan murojaat qilish imkonini beradi. Albatta dasturlar faylga faqat o’qish rejimida murojaat qilishi mumkin. Faylni ochish uchun yana creat() funksiyasi mavjud bo’lib quyidagi open() funksiyasini chaqirishga mos keladi.

open( fayl nomi, O_CREAT |O_TRUNK| O_WRONLY); 

bu funksiya yangi fayl yaratadi va yozish uchun ochadi. Quyi darajada fayllarni yopish uchun close() funksiyasidan foydalanish lozim. Bu funksiya ko’rinishi quyidagichadir:

int close (fayl deskriptori)

Funksiya muvaffaqiyatli bajarilganda 0 qaytaradi. Xato bo’lganda – 1.

Ma’lumotlarni o’qish va yozish.

Quyi darajada ma’lumotlarni kiritish va chiqarish read() va write() funksiyalari orqali amalga oshiriladi. Bu funksiyalar prototiplari quyidagi ko’rinishga ega:

int read (int fd, char * buffer; unrigned int count) int write (int fd, char * buffer; unsiqned int count)

Ikkala funksiya butun o’qilgan yoki yozilgan baytlar sonini qaytaradi. read funksiyasi fd deskriptori bilan ochilgan fayldan count parametrida ko’rsatilgan mikdordagi baytlarni o’qib, buffer ko’rsatkichi orqali ko’rsatilgan bufferga yozadi. Fayl oxiriga yetganda read() funksyasi 0 qiymat qaytaradi. Fayldan o’qishda xatolik kelib chiqsa -1 qiymat qaytaradi. O’qish fayldagi joriy pozisiyadan boshlanadi. Agar fayl matnli rejimda ochilsa CR va LF simvollari `\n` simvoliga o’zgartiriladi. Yozish write() funksiyasi fd deskriptori bilan ochilgan faylga buffer ko’rsatkichi orqali ko’rsatilgan bufferdan count parametri orqali ko’rsatilgan miqdordagi baytlarni yozib qo’yadi. Yozuv joriy pozisiyadan boshlanadi. Agar fayl matnli rejimda ochilgan bo’lsa `\n` simvolini CR va LF simvollar sifatida yoziladi. Agar yozishda xatolik kelib chiqsa, write() funksiyasi -1 qiymat qaytaradi. Xatoni aniqlash errno global o’zgaruvchisi bo’lsa errno.h sarlavhali faylda ko’rsatilgan quyidagi konstantalar biriga teng bo’ladi.

• EACCES – fayl yozuvdan himoyalangan;
• ENOSPC – tashqi qurilmada bo’sh joy qolmagan;
• EBADF – noto’g’ri fayl deskriptori;

Bu funksiyalar io.h sarlavhali faylda joylashgandir. Quyida bir fayldan ikkinchisiga nusxa olish dasturini ko’rib chiqamiz:

#include #include #include int main(int argc, char *argv[ ] ) < int fdin, fdout; /*Fayllar deskriptorlari */ int n; /* O’qilgan baytlar soni */ char buff[BUFSIZ]; if (argc ! = 3) < printf (“Dastur chaqirish formati: ”); printf (“\n %s birinchi_fayl ikkinchi_fayl ”, argv[0]); return 1; > if ((fdin = open(argv[1],O_RDONLY)) = = -1) < perror (argv[1]); return 1; > if ((fdout = open(argv[2], O_WRONLY|O_CREAT|O_TRUNC)) = = -1) < perror (argv[2]); return 1; > /* fayllar ochilgan */ while ((n = read(fdin, buff, BUFSIZ))>0) write (fdout, buff, n ); return 0; > /* dastur oxiri */ 

BUFSIZ konstantasi stdio.h sarlavhali faylda aniqlangan bo’lib MS DOS uchun 512 bayt ga teng.

Faylga ixtiyoriy murojaat. Quyi darajada fayllarni ixtiyoriy tartibda o’qish mumkin. Buning uchun lseek() funksiyasidan foydalanish lozim. Bu funksiya prototipi quyidagi ko’rinishga ega:

long lseek (int fd, long offset, int origin);

Bu funksiya fd deskriptori bilan bog’liq fayldagi joriy pozisiyani uchinchi parametr (origen) orqali nuqtaga nisbatan ikkinchi parametr (offset) qadamga ko’taradi. Boshlang’ich nuqta MS DOS da io.h yoki UNIX da unistd.h sarlavhali fayllarda aniqlangan konstantalar orqali aniqlanadi:

• SEEK_SET – (0 qiymatga ega) fayl boshi;
• SEEK_CUR – (1 qiymatga ega) joriy pozisiya;
• SEEK_END – (2 qiymatga ega) fayl oxiri.

Ko’chish davomida xato kelib chiqsa xato kodi errno global o’zgaruvchisiga yoziladi. Faylda joriy pozisiyani aniqlash uchun tell() funksiyasidan foydalaniladi:

Bu funksiya prototipi:

long tell (int fd);

Joriy pozisiyani fayl boshiga keltirish:

lseek (fd, oh, SEEK_SET); 

Joriy pozisiyani fayl oxiriga keltirish:

lseek (fd, oh, SEEK_END); 

Misol:

#include #include #include #include #include int main(void) < int handle; char msg[] = "Uzbekdevs"; char ch; handle = open("TEST.$$$", O_CREAT | O_RDWR, S_IREAD | S_IWRITE); write(handle, msg, strlen(msg)); lseek(handle, 0L, SEEK_SET); do < read(handle, &ch, 1); printf("%c", ch); > while (!eof(handle)); close(handle); return 0; >

C bo’yicha darsliklar va ko’nikmalar.

Fayl nima?

Kompyuter dunyosida fayl, operatsion tizimda mavjud bo’lgan va har qanday individual dasturlarning o’ziga xos ma’lumot qismidir.

Kompyuter faylini odatiy faylga o’xshash deb o’ylash mumkin, chunki ular ofis filialida topiladi. Ofis fayli kabi, kompyuter faylidagi ma’lumotlar asosan har qanday narsadan iborat bo’lishi mumkin.

Kompyuter fayllari haqida batafsil

Qaysi dasturda bir faylni ishlatmasdan, uning mazmunini tushunish uchun javobgar bo’ladi. Shu kabi fayl turlari odatiy “format” deb aytiladi. Ko’p hollarda, faylning formatini aniqlashning eng oson yo’li – fayl kengaytmasiga qarash.

Windows-dagi har bir alohida faylda ma’lum bir faylga shartni o’rnatadigan fayl xususiyati bo’ladi . Masalan, faqat o’qiladi xususiyatni yoqilgan faylga yangi ma’lumot yozolmaysiz.

Fayl nomi faqatgina foydalanuvchi yoki dastur faylni nima ekanligini aniqlashga yordam beradi. Rasm faylini bolalar-ko’l-2017.jpg kabi bir narsa deb atash mumkin . Nomning o’zi faylning mazmuniga ta’sir qilmaydi, shuning uchun video faylga image.mp4 kabi nom berilgan bo’lsa ham, bu birdaniga rasm fayli degani emas.

Har qanday operatsion tizimdagi fayllar qattiq disklarda , optik drayvlarda va boshqa saqlash qurilmalarida saqlanadi. Faylni saqlash va tashkil qilishning maxsus usuli fayl tizimi deb ataladi.

Agar faylni bir joydan ikkinchi joyga nusxalashga yordam kerak bo’lsa , Windows-dagi biror faylni qanday ko’chirib olish haqida ko’rsatmani ko’ring.

Faylni o’chirib tashlagan bo’lsangiz, bepul ma’lumotlarni uzatish vositasi mavjud.

Fayllarga misollar

Kameradan kompyuteringizga ko’chiradigan rasm JPG yoki TIF formatida bo’lishi mumkin. Ular MP4 formatidagi videolar yoki MP3 audio fayllari fayllar singari fayllar. Xuddi shu narsa Microsoft Word, TXT fayllari bilan ishlatiladigan DOCX fayllar uchun to’g’ri matnli ma’lumotni saqlaydi

Fayllar tashkilot uchun papkada bo’lsa-da (sizning rasmlaringiz papkasidagi rasmlar yoki iTunes jildidagi musiqiy fayllar kabi) ba’zi fayllar siqilgan papkalarda joylashgan, ammo ular hali ham fayllar hisoblanadi. Misol uchun, ZIP fayli asosan boshqa fayl va papkalarni saqlaydigan papka bo’lib, biroq aslida bitta fayl sifatida ishlaydi.

ZIPga o’xshash yana bir mashhur fayl turi ISO faylidir, bu esa jismoniy diskdagi vakolatdir. Bu faqat bitta fayl, lekin diskda topishingiz mumkin bo’lgan barcha ma’lumotlarni, masalan, video o’yin yoki film kabi ushlab turadi.

Siz ham bir nechta misollarni ko’rsata olasiz, lekin barcha fayllar bir xil emas, biroq ularning barchasi bir joyda ma’lumotni birgalikda birgalikda saqlashga o’xshaydi. Ko’plab fayllar sizning bo’ylab bajarilishi mumkin, ularning ayrimlari fayl kengaytmalarining alifbo ro’yxatidagi ro’yxatida ko’rishingiz mumkin.

Faylni boshqa formatga aylantirish

Turli xil dasturlarda yoki turli sabablarga ko’ra faylni bitta formatda boshqa formatga o’zgartira olasiz.

Misol uchun, MP3 ovozli faylni M4R ga aylantirishi mumkin, shunda iPhone uni ohangli fayl sifatida tan oladi. DOC formatidagi hujjat PDF-ga aylantirilishi uchun xuddi shunday, shuning uchun PDF o’quvchi bilan ochilishi mumkin.

Ushbu turdagi konvertatsiyalar, ko’plab boshqa ko’plab boshqalar bu Free File Converter Software va Online Services xizmatlaridan foydalangan holda amalga oshirilishi mumkin.

BIN-fayllarni ochish

Vaqti-vaqti bilan turli xil dasturlar va fayllar bilan ishlaydigan foydalanuvchilar BIN formatiga duch kelishlari mumkin. Ushbu ob’ektni qanday ochishni aniq aytish qiyin, chunki bu tur juda keng tarqalgan va turli sohalarda qo’llaniladi. Biroq, ushbu fayl formati uchun eng mashhur foydalanish usullari mavjud. Bugungi maqolamizda shu haqda gaplashmoqchimiz.

BIN-fayllarni ochish

BIN turidagi ob’ekt o’zida turli xil ma’lumotlarni saqlashi mumkinligi sababli, uni ochadigan va tarkibini to’g’ri o’qiydigan dasturni topish oson emas. Bu erda siz faylning qaysi nomidan, qancha joy egallashidan, kompyuterda qaerda saqlanishidan va qanday qabul qilinganligidan boshlashingiz kerak. Keling, ushbu elementlarni sinashning eng keng tarqalgan holatlaridan boshlab, mavjud bo’lgan bir necha usullarini ko’rib chiqamiz.

Variant 1: Virtual disk tasvirlari bilan ishlash dasturlari

Hozir jismoniy disklar o’chirilmoqda va ko’plab kompyuterlar va noutbuklarda DVD yoki CD-ni kiritish uchun disk ham yo’q. Biroq, bu ba’zi bir ma’lumotlarning disklar uchun mo’ljallangan rasmlarda saqlanib qolishini o’zgartirmaydi, lekin ularni disk emulyatorlari va boshqa maxsus dasturlar yordamida o’qiydi. Odatda virtual tasvir ISO formatida bo’ladi, lekin ba’zi hollarda BIN ham topiladi. Ushbu mavzuni batafsil o’rganish va qo’yilgan vazifani uddalash uchun kompyuterdan BIN-ni ochish va o’rnatish mavzusidagi maqolaga o’tish uchun quyidagi havoladan foydalaning.

Batafsil: BIN formatidagi faylni o’rnatish

Variant 2: Video pleerlar

Operatsion tizimdagi video tarkibni ko’rish video pleer yordamida amalga oshiriladi. Windows-da standart pleyer mavjud, ammo uning maxsus kodeklari yo’q va BIN formatida saqlangan filmni ochish uchun umuman ishlab chiqilmagan. Siz videoning bunday fayl ichida faqat hajmiga qarab saqlanishini tan olishingiz mumkin, hatto o’rnatilgan videoning o’zi ham qisqa vaqt ichida juda katta bo’ladi. Keling, VLC deb nomlangan taniqli pleer yordamida ushbu turdagi ma’lumotlarni ochish jarayonini tahlil qilaylik:

VLC Media Player-ni yuklab oling

Dasturni ishga tushiring va darhol ochilgan menyuni kengaytiring “OAV”.

Agar biron sababga ko’ra VLC Player sizga mos kelmasa, deyarli har qanday o’xshash o’yinchini tanlashingiz mumkin, masalan, KMPlayer. Quyidagi alohida materialimizda ushbu dasturlarning to’liq ro’yxati bilan tanishishingizni maslahat beramiz.

Shuningdek qarang: videoni kompyuterda ko’rish dasturlari

Variant 3: Atari emulyatorlari

Atari kompaniyasi o’tgan asrning uzoq 80-yillarida ular uchun markali konsollar va o’yinlar ishlab chiqarish bilan shug’ullangan.Ularning deyarli barcha o’yin loyihalari bizning davrimizda saqlanib qolgan, bu ularga kompyuterlarda ishlashga imkon beradi. Atari-800 va undan keyingi versiyalar uchun maxsus ishlab chiqilgan barcha o’yinlar BIN formatida. Siz ularni tegishli nom va kichik hajm bo’yicha aniqlashingiz mumkin. To’g’ri boshlash uchun sizga tegishli emulyatorni yuklab olishingiz kerak, bu quyidagicha amalga oshiriladi:

Atari emulyatorini rasmiy veb-saytidan yuklab oling

Yuqoridagi havola orqali turli xil emulyatorlar ishlab chiqaradigan ingliz tilidagi saytga o’ting. U erda bo’limga o’ting “Emulyatorlar”.

Variant 4: Matn muharrirlari

Agar BIN turidagi fayl dasturga ega papkada joylashgan bo’lsa yoki siz bilgan dasturiy ta’minot bilan bog’liq bo’lgan ismga ega bo’lsa, ehtimol u ma’lum bir vaqtda bajariladigan ikkilik kod formatini o’z ichiga oladi. Uni har qanday matn muharriri orqali ko’rish mumkin. Ochish uchun quyidagilar kerak:

Elementni o’ng tugmasini bosing va elementni tanlang “Bilan ochish uchun”.

Shuningdek qarang: Windows uchun matn muharrirlari

Bundan tashqari, shuni ta’kidlash kerakki, turli xil routerlar yoki boshqa uskunalar uchun dasturiy ta’minot fayllari BIN formatida. Ular kompyuterda ochilishi mo’ljallanmagan va to’g’ridan-to’g’ri qurilma dasturiy ta’minotiga yuklangan. Quyidagi havolani bosish orqali BIN orqali yo’riqnoma dasturiy ta’minotining namunasi bilan tanishishingizni tavsiya qilamiz.

Shuningdek qarang: D-Link DIR-620 yo’riqchisini o’chirish

Maqolada biz ko’rib chiqilgan formatdagi fayllardan foydalanadigan ko’plab boshqa sanoat tarmoqlari haqida so’z yuritmadik, ammo ularning aksariyati dasturiy jihatdan ochilishi mumkin emas yoki umuman boshqa operatsion tizimlar uchun mo’ljallangan. Bugungi material doirasida faqat BIN-ning eng mashhur dasturlari ko’rib chiqildi.