Psixologiyada nutqning turlari

Ammo bu shakl boshqacha va uning nutq vazifalari. U to’liqsiz va fikrlashdagi bo’shliqlarni chidadi. Boshqacha qilib aytganda, shaxs o’zi bilan suhbatda gapiradi, bu alohida fikrni talab qiladi va, albatta, u sog’inmaydi. Va, albatta, ichki nutq og’zaki nutq kabi rivojlangan bo’lsa-da, til qoidalariga bo’ysunadi.

Qanday nutq bu?

Nutqning eng xilma-xilligi tufayli inson o’z fikrlarini, atrofidagi dunyoni, narsalarni, boshqa odamlarga munosabatini anglatadi. Boshqacha aytganda, u o’z ichki dunyosini, ong kengligini aks ettiradi.

Nutqning qanday turlari bor?

Vaziyatga qarab, odam nutqi o’ziga xos xususiyatga ega bo’lib, natijada uning bir nechta turlari farqlanadi:

1. Tashqarida . Bunday nutq yozma yoki og’zaki bo’lib, u o’z navbatida bir qator psixologik farqlar, xususiyatlarga ega. Biror narsa aytganida, u suhbatdoshining munosabatini anglaydi. Muallif yozgan paytda ba’zan o’quvchi haqida hech narsa bilmaydi, shuning uchun ular o’rtasida hech qanday aloqa yo’q, bu esa ba’zi qiyinchiliklarni keltirib chiqaradi.
2. Ichki . U aloqa vositasi sifatida ko’rinmaydi. U boshqalar tomonidan eshitilmaydi. Uning fikri – uning o’zi. Eng qiziqarli narsa shundaki, insonda bunday nutq hech qachon ochilmaydi, tashqi ko’rinishida duch keladigan murakkab jumlalar bilan to’ldiriladi. Psixologlar, bu haqiqatni shaxsning so’zlarning ma’nosini tushunib, qo’shimcha tushuntirishlarga muhtoj emasligi bilan tushuntirishadi. To’g’ri, batafsil iboralarni ishlatadigan kishilar toifasi mavjud. Fikrlash jarayonlarida ba’zi qiyinchiliklar mavjud.

Nutqning janrlari nima?

Monolog, dialog va hatto polylog. Uning hayotidagi har bir kishi uchta nutq janridan foydalangan. Faqat biz uning janrida qanday nutqning qanday ekanligini o’ylamaymiz. Misol uchun, kimdir diplomni himoya qilgan bo’lsa, hisobotda aytilganidek, hozirgi kunda monolog mavjud. Ikkita do’st uchrashgan va dunyodagi hamma narsani muhokama qilishlari kerak bo’lgan vaziyatda, ikkita sevishganlar orasidagi muloqot yoki suhbat ham bu janr deb atalishi mumkin. Peshin vaqtida hamkasblari bilan muloqot qilishni poligraf deb atash mumkin. Boshqacha aytganda, bu 2 dan ortiq kishining aloqasi natijasida shakllanadigan nutq janri.

Psixologiyada nutqning turlari

Psixologiyada nutq ikkita asosiy bo’linma – og’zaki va ichki nutq . Va birinchi va ikkinchi o’rtasidagi farq faqat og’zaki nutqning og’zaki ifodasini talab qiladi.

Ichki nutq

Keling, psixologiyadagi ichki nutqdan boshlaylik. Still Sechinov ichki nutq to’liq “ohang” emasligini ta’kidladi. Besh yoshlik bolalar, ular o’ylashganda, aytadilar. Ular suhbatdosh bo’lib ko’rinadi, aniqki, suhbatni fikrlash bilan birga olib borish kerak. Biror kishi diqqatini ba’zi fikrlarga qaratmoqchi bo’lsa, uni ta’kidlang – u pichirlab aytadi.

Bundan tashqari, Sechinov o’zini o’zi misol qilib keltirdi. U fikrlarni emas, balki tilning mushaklarning harakatini, lablarini o’ylaydi. U o’ylayotganda, og’zi bilan yopilgan bo’lsa, u o’z vosita harakatini tilda davom ettirmoqda – garchi, nima uchun shunday ko’rinadi.

Ammo bu shakl boshqacha va uning nutq vazifalari. U to’liqsiz va fikrlashdagi bo’shliqlarni chidadi. Boshqacha qilib aytganda, shaxs o’zi bilan suhbatda gapiradi, bu alohida fikrni talab qiladi va, albatta, u sog’inmaydi. Va, albatta, ichki nutq og’zaki nutq kabi rivojlangan bo’lsa-da, til qoidalariga bo’ysunadi.

Og’zaki nutq

Og’zaki nutq o’z darajasiga ega. Bu monolog, dialog va yozma nutq.

Monologik – bu ma’ruzalar, seminarlar, ma’ruza va she’rlarni o’qishda ishlatiladigan oratorik nutq. Uning xarakterli xususiyati – inson uzoq vaqt davomida o’z fikrlarini oldindan belgilangan tartibda ifodalaydi. Boshqacha aytganda, monolog nutq yaxshi o’ylangan, bashorat qilinadigan xarakterga ega.

Suhbat nutqi ikki yoki undan ortiq suhbatdoshlarning borligini talab qiladi. Bu monolog sifatida ochilmaydi, chunki suhbatdoshlar ushbu vaziyatga asoslangan holda ko’pincha bir-birini yarim so’zdan tushunadilar.

Yozilgan – bu juda g’alati, shuningdek, og’zaki nutq. Faqat o’quvchi talab qilinadi. Yozma nutq aniq va to’liq ifodalanadi, chunki yozuvchi o’z-o’zini ifoda qilishda, yuz ifodalarini, imo-ishoratlarini va intonatsiyani o’zida his qila olmaydi.