Xalqaro talabalarni baholash dasturi – Programme for International Student Assessment
7-son MBS «Biznesni va biznesda ishtirok etish huquqini baholash»;
Yagona milliy baholash standarti tasdiqlandi
Davlat aktivlarini boshqarish agentligi tomonidan Baholash tashkilotlari uyushmasi, Oʻzbekiston baholovchilari jamiyati, baholash faoliyati sohasining yetakchi mutaхassislari ishtirokida Oʻzbekiston Respublikasi Yagona milliy baholash standarti (YaMBS) ishlab chiqildi va tasdiqlandi (roʻyхat raqami 3239 , 30.05.2020 y.).
Baholash standarti mamlakatimiz iqtisodiy rivojlanishining oʻziga хos jihatlarini aks ettiradigan aktivlar qiymatini baholash normalari, qoidalari, metodikalari jamlamasidir. Hujjat Xalqaro baholash standartlari prinsiplariga asosan eng yaхshi хorijiy amaliyotlarni hisobga olgan holda ishlab chiqilgan.
YaMBS – bu baholashga oid vazifalarni bajarish uchun moʻljallangan standart boʻlib, ular respublika qonun hujjatlari doirasida baholash amaliyotida ishonchlilik, ochiq-oshkoralik va kelishuvlilikni ta’minlaydi.
Har bir milliy baholash standarti bir yoki bir nechta masalalarni hal etadi va quyidagilarni belgilaydi:
- baholash faoliyatida foydalaniladigan prinsiplar va atamalar;
- baholashga oid vazifalarni bajarish va baholash boʻyicha hisobotlar tuzish boʻyicha umumiy talablar;
- hisobga olinishi lozim boʻlgan aniq mulohazalar hamda aktivlar yoki majburiyatlar turlarini baholash uchun keng foydalaniladigan usullar.
Hujjat baholash YaMBSga muvofiq oʻtkazilishi uchun rioya etilishi lozim boʻlgan majburiy talablarni oʻz ichiga oladi. Standart boʻlimlarida baholashni oʻtkazishda hisobga olinadigan asos boʻluvchi prinsiplar va konsepsiyalar aks ettiriladi.
YaMBS tuzilmasi ikkita asosiy qismga – umumiy baholash standartlari va aktivlarni baholash standartlariga boʻlinadi.
Umumiy baholash standartlari oltita hujjatni oʻz ichiga oladi:
1-son MBS «Baholash faoliyatida foydalaniladigan prinsiplar, atamalar va tariflar»;
2-son MBS «Baholashga oid vazifa»;
3-son MBS «Baholash jarayonida oʻtkaziladigan oʻrganishlar va tahlillar»;
4-son MBS «Baholash haqidagi hisobotni tuzish»;
5-son MBS «Baholash bazalari»;
6-son MBS «Baholash yondashuvlari va usullari».
Aktivlar qiymatini baholash standartlari beshta hujjatni oʻz ichiga oladi:
7-son MBS «Biznesni va biznesda ishtirok etish huquqini baholash»;
8-son MBS «Koʻchmas mulkni baholash»;
9-son MBS «Nomoddiy aktivlar va intellektual mulkni baholash»;
10-son MBS «Mashina va uskunalarni baholash»;
11-son MBS «Tovar-moddiy zaхiralarni baholash»;
12-son MBS «Xususiylashtirish maqsadida davlat uy-joy fondini baholash»;
13-son MBS «Baholovchilar ishining sifatini nazorat qilishning ichki qoidalariga qoʻyiladigan umumiy talablar».
Arkadiy Matyashin, Davlat aktivlarini boshqarish agentligi boshqarmasi boshligʻining oʻrinbosari hujjatni sharhlayotganida, har qanday baholash standarti хuddi koʻpaytirish jadvali kabi barcha хayotiy vaziyatlarda ishlatish mumkin boʻlgan universal yechim emasligini ta’kidlab oʻtdi. U baholovchiga yordam berishi mumkin, biroq bunda baholovchidan nafaqat muayyan bilim va tajriba, balki nostandart fikr-mulohaza yuritgan holda baholashga oqilona yondashuvlarni topish mahorati ham talab etiladi.
Iqtisodiy islohotlarning yangi bosqichida baholash faoliyati oldiga baholashda mavjud kamchiliklarni bartaraf etish, milliy standartlarni хalqaro standartlarga maksimal darajada yaqinlashtirish, baholash natijalarini хorijiy investorlar uchun yanada tushunarli boʻlishini ta’minlash, baholash хizmatlari sifatini yanada oshirish va mahalliy baholashning хorij bozorlariga olib chiqish imkoniyatini yaratish vazifalari qoʻyildi.
Xalqaro baholash standartlari quyidagi prinsiplarga asoslanadi: mustaqillik, хolislik, insoflilik, kasbiy malaka va maхfiylik. Milliy standartlar ushbu barcha koʻrsatib oʻtilgan prinsiplarga rioya etilgan holda ishlab chiqilgan. Bunda 2020 yildagi soʻnggi oʻzgartirishlar va qoʻshimchalarni hisobga olgan holda 2017 yilgi tahrirdagi Xalqaro baholash standartlaridan foydalanilgan.
YaMBSning eng muhim jihati shundaki, u turli aktivlarni (biznes, koʻchmas mulk, nomoddiy aktivlar va intellektual mulk, mashina va uskunalar, tovar-moddiy zaхiralar, хususiylashtirish maqsadida davlat uy-joy fondini) baholash boʻyicha Oʻzbekiston Respublikasi Milliy baholash standartlarini qoʻllash metodikasini oʻz ichiga oladi.
Ushbu Metodika yopiq hisoblanmaydi. U Oʻzbekiston Respublikasi mol-mulkini baholashda minimal darajadagi zaruriy yondashuvlar va usullarni oʻz ichiga olgan. Baholovchilar baholash faoliyati va milliy baholash standartlari toʻgʻrisidagi qonun hujjatlariga zid kelmaydigan, jahon amaliyotida qoʻllaniladigan boshqa yondashuv va usullardan foydalanishga haqlidir.
Hujjat Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasida e’lon qilingan va 5.09.2020 yildan kuchga kiradi.
Lola Abduazimova.
Xalqaro talabalarni baholash dasturi – Programme for International Student Assessment
The Xalqaro talabalarni baholash dasturi (PISA) tomonidan butun dunyo bo’ylab o’tkazilgan tadqiqotdir Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot tashkiloti (OECD) a’zo va a’zo bo’lmagan mamlakatlarda, 15 yoshli maktab o’quvchilarining matematika, tabiatshunoslik va o’qish bo’yicha o’quv natijalarini o’lchash orqali ta’lim tizimini baholashni maqsad qilgan. [1] Dastlab 2000 yilda ijro etilgan va keyin har uch yilda takrorlangan. Maqsad mamlakatlarga ta’lim siyosati va natijalarini yaxshilashga imkon berish uchun taqqoslanadigan ma’lumotlarni taqdim etishdir. Bu muammolarni hal qilish va idrokni o’lchaydi. [2]
2018 yilgi ma’lumotlar yig’ish natijalari 2019 yil 3-dekabr, seshanba kuni e’lon qilindi. [3]
Mundarija
- 1 Ta’sir va ta’sir
- 1.1 Yangi bilimlarni yaratish
- 1.2 Milliy baholash siyosatidagi o’zgarishlar
- 1.3 Milliy ta’lim siyosatiga tashqi ta’sir
- 4.1 Namuna olish
- 4.2 Sinov
- 4.3 Milliy qo’shimchalar
- 4.4 Ma’lumotlarni masshtablash
- 5.1 PISA 2018 reyting xulosasi
- 5.2 Reytinglarni taqqoslash 2003–2015
- 5.3 Oldingi yillar
- 6.1 Xitoy
- 6.2 Finlyandiya
- 6.3 Hindiston
- 6.4 Malayziya
- 6.5 Shvetsiya
- 6.6 Birlashgan Qirollik
- 6.7 Qo’shma Shtatlar
Ta’sir va ta’sir
Ta’lim siyosatini ishlab chiqish jarayonida PISA va shunga o’xshash xalqaro standartlashtirilgan baholash darajalari milliy va xalqaro miqyosda tobora ko’proq qo’llanilmoqda. [4]
PISA umumiy, xalqaro miqyosda kelishilgan doirada muntazam baholash orqali ta’lim tizimi faoliyati milliy monitoringi tomonidan taqdim etiladigan ma’lumotni yanada keng kontekstda yaratish uchun o’ylab topilgan; talabalarning bilimlari va boshqa omillar o’rtasidagi munosabatlarni o’rganish orqali ular “mamlakatlar ichidagi va mamlakatlar o’rtasidagi chiqishlarning o’zgarishi manbalari to’g’risida tushuncha berishlari” mumkin. [5]
1990-yillarga qadar ozgina Evropa davlatlari milliy testlardan foydalanganlar. 1990-yillarda o’nta mamlakat / mintaqalar standartlashtirilgan baholashni joriy qildilar va 2000-yillarning boshidan beri yana o’ntasi shu usulni qo’lladilar. 2009 yilga kelib, faqat beshta Evropa ta’lim tizimida talabalarning milliy baholari yo’q edi. [4]
Ta’lim siyosati sohasidagi ushbu xalqaro standartlashtirilgan baholarning ta’siri, yaratilish nuqtai nazaridan katta ahamiyatga ega yangi bilim, o’zgarishlar baholash siyosativa milliy ta’lim siyosatiga tashqi ta’sir yanada kengroq.
Yangi bilimlarni yaratish
Xalqaro standartlashtirilgan baholash ma’lumotlari ta’lim tizimidagi yoki uning ichidagi sabab omillarini tadqiq qilishda foydali bo’lishi mumkin. [4] Monsning ta’kidlashicha, keng ko’lamli xalqaro baholashlar natijasida hosil bo’lgan ma’lumotlar bazalari matematikani o’qish va o’qish shartlaridan tortib, institutsional muxtoriyat va qabul qilish siyosatiga qadar ta’lim tizimlarini inventarizatsiya qilish va taqqoslashni misli ko’rilmagan miqyosda * amalga oshirdi. [6] Ular ta’lim samaradorligi ko’rsatkichlarini qiyosiy statistik tahlil qilish uchun ishlatilishi mumkin bo’lgan tipologiyalarni ishlab chiqishga imkon beradi va shu bilan turli xil siyosiy tanlovlar natijalarini aniqlaydi. Ular ta’lim to’g’risida yangi bilimlarni yaratdilar: PISA xulosalari o’quvchilarni kasb-hunar yoki akademik yo’llarga erta kuzatib borish kabi chuqur singdirilgan ta’lim amaliyotiga qarshi chiqdi. [7]
- Ma’lumotlarni yig’ishda 2018 yilda 79 mamlakat va iqtisodiyot ishtirok etdi.
Barroso va de Karvaloning ta’kidlashicha, PISA ta’lim sohasidagi akademik tadqiqotlar va davlat siyosatining siyosiy sohalarini bog’laydigan, ma’lumot va davlat siyosatining turli sohalari o’rtasida vositachi sifatida ishlaydigan umumiy ma’lumotni taqdim etadi. [8] Biroq, qiyosiy baholashning asosiy natijalari tadqiqot jamoatchiligida keng tarqalgan [4] ular yaratgan bilimlar hukumat islohotlari dasturlariga mutlaqo to’g’ri kelmaydi; bu baholash ma’lumotlarining ba’zi bir noo’rin ishlatilishiga olib keladi.
Milliy baholash siyosatidagi o’zgarishlar
Rivojlanayotgan tadqiqotlar shuni ko’rsatadiki, xalqaro standartlashtirilgan baholashlar milliy baholash siyosati va amaliyotiga ta’sir ko’rsatmoqda. PISA baholash, baholash, o’quv dasturlari standartlari va samaradorlik maqsadlari bo’yicha milliy siyosat va amaliyotga kiritilgan; uning baholash tizimlari va vositalaridan milliy baholashni takomillashtirish uchun eng yaxshi namunalar sifatida foydalanilmoqda; ko’plab mamlakatlar PISA ga o’xshash vakolatlarni qayta ko’rib chiqilgan milliy standartlar va o’quv dasturlariga aniq kiritdilar va ta’kidladilar; boshqalar PISA ma’lumotlaridan milliy ma’lumotlarni to’ldirish va milliy natijalarni xalqaro darajadagi ko’rsatkichlar asosida tasdiqlash uchun foydalanadilar. [7]
Milliy ta’lim siyosatiga tashqi ta’sir
Mamlakatlarning talabalarni baholash siyosatiga ta’siridan ko’ra muhimroq narsa, PISA mamlakatlarning ta’lim siyosati tanloviga ta’sir ko’rsatadigan yo’llari doirasidir.
Aksariyat ishtirokchi mamlakatlarning siyosatchilari PISA-ni tizim samaradorligining muhim ko’rsatkichi deb bilishadi; PISA hisobotlari siyosat muammolarini aniqlay oladi va milliy siyosat munozarasi kun tartibini belgilaydi; siyosatchilar PISA-ni tizimning ishlashi va vaqt o’tishi bilan o’zgarishini xalqaro miqyosda baholash uchun ishonchli va ishonchli vosita sifatida qabul qilgandek tuyuladi; aksariyat mamlakatlar – PISA o’rtacha balidan yuqori yoki past ko’rsatkichlarda ishlashidan qat’iy nazar – PISA hisobotlariga javoban siyosiy islohotlarni boshladilar. [7]
Bunga qarshi milliy ta’lim tizimlariga ta’sir sezilarli darajada farq qiladi. Masalan, Germaniyada birinchi PISA baholash natijalari “PISA zarbasi” deb nomlandi: ilgari qabul qilingan ta’lim siyosatiga savol; mintaqada rashk bilan muhofaza qilingan mintaqaviy siyosat farqlari bilan ajralib turadigan davlatda, oxir-oqibat barcha Landerlar tomonidan umumiy milliy standartlarni va hatto ularga rioya qilinishini ta’minlash uchun institutsional tuzilmani joriy etish to’g’risida kelishuvga erishildi. [9] Vengriyada, Germaniyaga o’xshash sharoitlarni taqqoslaganda, PISA natijalari ta’lim siyosatida jiddiy o’zgarishlarga olib kelmadi. [10]
Ko’pgina mamlakatlar o’zlarining nisbiy darajalariga yoki PISA-ning mutlaq ballariga qarab milliy ko’rsatkichlarni belgilashganligi sababli, PISA baholari ularning (saylanmagan) komissiya tashkiloti – OECDning xalqaro ta’lim monitoringi va siyosatining sub’ekti sifatida ta’sirini oshirdi, bu muhim ahamiyatga ega. xalqaro darajadan milliy darajaga ‘siyosat o’tkazish’ darajasi; Ayniqsa, PISA “milliy ta’lim siyosati yo’nalishiga ta’sirchan normativ ta’sir ko’rsatadi”. [7] Shunday qilib, xalqaro standartlashtirilgan baholardan foydalanish milliy tizim faoliyati uchun xalqaro, tashqi javobgarlikka o’tishga olib keldi, deb ta’kidlaydilar; Rey ta`kidlashicha, ta’lim tizimlarining ob’ektiv, uchinchi tomon diagnostikasi sifatida tasvirlangan PISA so’rovlari, aslida ta’lim masalalari bo’yicha aniq yo’nalishlarni ilgari surishga xizmat qiladi. [4]
Milliy siyosat sub’ektlari yuqori darajadagi PISA mamlakatlarini “milliy siyosat bahsli munozaralarida ko’zda tutilgan islohot kun tartibini qonuniylashtirishga va asoslashga yordam berish” uchun murojaat qilishadi. [11] PISA ma’lumotlari “ilgari mavjud bo’lgan mojarolar yoki turli xil siyosiy variantlar o’rtasidagi raqobat, masalan, Belgiyaning Frantsiya hamjamiyati kabi uzoq muddatli bahslarni kuchaytirish uchun ishlatilishi mumkin”. [12] Bunday holatlarda PISA baholash ma’lumotlari tanlab ishlatiladi: jamoatchilik nutqida hukumatlar ko’pincha PISA so’rovlarining yuzaki xususiyatlaridan foydalanadilar, masalan, mamlakatlarning reytinglari, batafsilroq tahlillar emas. Rey (2010: 145, Gregerga ishora qilib, 2008) ta’kidlashicha, ko’pincha PISA baholarining haqiqiy natijalari e’tibordan chetda qoladi, chunki siyosatchilar boshqa sabablarga ko’ra kiritilgan siyosatni qonuniylashtirish uchun ma’lumotlarga tanlab murojaat qilishadi. [13]
Bundan tashqari, PISA xalqaro taqqoslashlari yordamida ma’lumotlarning o’zlari hech qanday aloqasi bo’lmagan islohotlarni asoslash uchun foydalanish mumkin; masalan, Portugaliyada o’qituvchilarni baholash bo’yicha yangi kelishuvlarni asoslash uchun PISA ma’lumotlaridan foydalanilgan (baholash va ma’lumotlarning o’zi bilan asoslanmagan xulosalar asosida); shuningdek, ular o’quvchilarning bir yilni takrorlashi (bu, tadqiqotlarga ko’ra, talabalar natijalarini yaxshilay olmaydigan) masalasi bo’yicha hukumatning nutqini oziqlantirdilar. [14] Finlyandiyada mamlakat PISA natijalari (boshqa mamlakatlarda juda yaxshi deb hisoblangan) vazirlar tomonidan “iqtidorli” talabalar uchun yangi siyosatni ilgari surishda foydalanilgan. [15] Bunday foydalanish va izohlashlar odatda qonuniy ravishda PISA ma’lumotlariga asoslanib bo’lmaydigan sababiy munosabatlarni o’z ichiga oladi, bu odatda sifatli miqdoriy va sifatli usullar asosida sifatli chuqur tadqiqotlar va bo’ylama tadqiqotlar orqali to’liq tekshirishni talab qiladi; [16] qaysi siyosatchilar ko’pincha mablag ‘ajratishni istamaydilar.
So’nggi o’n yilliklarda PISA va shunga o’xshash baholarning qo’llanilishi, o’quvchilarning bilimlarini baholashdan tortib, “ta’lim sohasi (ularning an’anaviy vakolatxonasi) bilan siyosiy maydon” ni bog’lashgacha kengaydi. [17] Bu PISA ma’lumotlari ularga asoslangan asosiy siyosiy qarorlarning og’irligini ko’tarish uchun etarlicha mustahkammi yoki yo’qmi degan savolni tug’diradi, chunki Breakspear ma’lumotlariga ko’ra PISA ma’lumotlari “tobora shakllanib, aniqlanib va baholanmoqda. milliy / federal ta’lim tizimi “. [7] Bu shuni anglatadiki, PISA testlarini o’rnatganlar – masalan. baholanadigan va baholanmaydigan tarkibni tanlashda – munozara shartlarini belgilash va dunyoning ko’plab mamlakatlarida ta’lim islohotlarini yo’naltirish uchun katta kuchga ega. [7]
Asosiy ramka
PISA 1950-yillarning oxirlaridan boshlab xalqaro maktablarni o’rganish an’anasiga aylandi Ta’lim yutuqlarini baholash xalqaro assotsiatsiyasi (IEA). PISA metodologiyasining aksariyati Xalqaro matematika va fanni o’rganish tendentsiyalari (TIMSS, 1995 yilda boshlangan), bu o’z navbatida AQSh tomonidan katta ta’sir ko’rsatdi. Ta’lim taraqqiyotini milliy baholash (NAEP). PISA-ning o’qish komponenti IEA-dan ilhomlangan Xalqaro o’qish savodxonligini o’rganishdagi taraqqiyot (PIRLS).
PISA sinovdan o’tkazishni maqsad qilgan savodxonlik o’quvchilarning uchta yo’nalishdagi vakolatlari: o’qish, matematika, cheksiz miqyosdagi fan. [18]
PISA matematik savodxonligi testi o’quvchilardan matematik bilimlarini real sharoitlarda qo’yilgan muammolarni hal qilishda qo’llashlarini so’raydi. Muammolarni hal qilish uchun talabalar bir qator matematik kompetentsiyalarni hamda matematik tarkib bo’yicha keng doiradagi bilimlarni faollashtirishlari kerak. Boshqa tomondan, TIMSS odatdagi sinf tarkibini, masalan, kasrlar va o’nliklarni tushunish va ular orasidagi o’zaro bog’liqlikni (o’quv dasturiga erishish) o’lchaydi. PISA ta’limning hayotdagi muammolarga va umrbod o’qishga (ishchi kuchi haqidagi bilimlarga) tatbiq etilishini o’lchashni talab qiladi.
O’qish testida “OECD / PISA 15 yoshli o’quvchilarning ravon kitobxon ekanliklarini yoki so’zlarni aniqlash vazifalari yoki imlosi bo’yicha ularning vakolatlarini o’lchaydilar.” Buning o’rniga, ular “doimiy va uzluksiz matnlarning keng doirasi bo’yicha o’qiganlarini tuzishi, kengaytirishi va ma’nosini aks ettirishi” kerak. [19]
PISA shuningdek talabalarni innovatsion sohalarda baholaydi. 2012 va 2015 yillarda o’qish, matematika va tabiatshunoslikdan tashqari, ular birgalikda muammolarni hal qilishda sinovdan o’tkazildi. 2018 yilda qo’shimcha innovatsion domen global vakolatga ega bo’ldi.
Amalga oshirish
PISA OECD tomonidan homiylik qilinadi, boshqariladi va muvofiqlashtiriladi, lekin mablag ‘ishtirokchi mamlakatlar tomonidan to’lanadi.
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.