Press "Enter" to skip to content

Festal — ovqat hazm qilish buzilganda juda samarali vosita

Rеja: 1. Ovqat hazm qilish a`zolarining tuzilishi 2. Og’iz bo’shlig’ining tuzilishi. 3. Halqum va qizilo’ngachning tuzilishi. 4. Mе’daning tuzilishi. 5. Ingichka ichaklarning tuzilishi. 6. Yo’g’on ichakning tuzilishi.

OVQAT HAZM QILISH SISTEMASI Rja 1 Ovqat hazm

Rеja: 1. Ovqat hazm qilish a`zolarining tuzilishi 2. Og’iz bo’shlig’ining tuzilishi. 3. Halqum va qizilo’ngachning tuzilishi. 4. Mе’daning tuzilishi. 5. Ingichka ichaklarning tuzilishi. 6. Yo’g’on ichakning tuzilishi.

Ovqat hazm qilish – avvalo fizik o’zgarishdan (ovqat moddasi maydalanib, aralashib eriydi) boshlanadi. Hazm yo’lida joylashgan bez shiralari ovqat moddalarining parchalanishida o’z kimyoviy ta’sirini ko’rsatadi. Oqsil, yog’, uglevodlar bez shiralarining tarkibidagi fermentlar ta’sirida oddiy kimyoviy birikmalarga aylanadi. Oqsillar aminokislotalarga, uglevodlar monosaxarid larga, yog’lar glitserin bilan yog’ kislotalarga parchalangandan so’ng ichak so’rg’ichlari orqali qon va limfaga shimilib hujayralar, to’qimalarga tarqaladi.

Odam hazm organlar sistemasida ovqat moddalarining parchalanib shimilishi uchun bir kecha kunduzda o’rtacha 10 l gacha (taxminan 1, 5 l so’lak, 2, 5 l me’da shirasi, 1 l me’da osti bezi shirasi , 1, 2 l jigar o’ti , 2, 5 l ichak shiralari va 1, 5 -2 l iste’mol qilingan suyuqlik) suyuqlik kerak bo’ladi. Shira tarkibidagi fermentlar spetsifik xususiyatga ega bo’lib, tananing optimal (qulay) (360 -370) temperaturasidagina ma’lum bir moddani parchalay oladi.

Hazm a`zolari tizimining ko‘pchilik a`zolari ichki embrional parda – entodermadan taraqqiy qiladi. Og‘iz bo‘shlig‘i va to‘g‘ri ichakning ostki qismlari esa tashqi embrional parda ektodermadan taraqqiy qiladi. Ichak nayi devorining muskul va seroz qavatlari mezenxima to‘qimasidan rivojlanadi. Ovqat hazm qilish kanali pushtada birlamchi ichak nayi shaklida bo‘lib, homilada u og‘iz bo‘shlig‘i, halqum, qizilo‘ngach, me’da va ichaklarga bo‘linadi. Hazm tizimi homila hayotining 4 -oyidan faoliyat ko‘rsata boshlaydi. Bu davrda homila ichagida bargrang mekoniy bo‘lib, uning tarkibiga epiteliy hujayralari, shilliq, o‘t, hamda homila yotgan amnion suyuqligi tarkibidagi moddalar bo‘ladi. Homila davrining so‘ngida hazm tizimi yangi tug‘ilgan bolaning hayotiy vazifalarini bajarish qobiliyatiga ega bo‘ladi.

Ovqat hazm qilish kanali pushtda birlamchi ichak nayi shaklida bo‘lib, homilada u og‘iz bo‘shlig‘i, halqum, qizilo‘ngach, me’da va ichaklarga bo‘linadi. Hazm tizimi homila hayotining 4 -oyidan faoliyat ko‘rsata boshlaydi. Bu davrda homila ichagida bargrang mekoniy bo‘lib, uning tarkibiga epiteliy hujayralari, shilliq, o‘t, hamda homila yutgan amnion suyuqligi tarkibidagi moddalar bo‘ladi. Homila davrining so‘ngida hazm tizimi yangi tug‘ilgan bolaning hayotiy vazifalarini bajarish qobiliyatiga ega bo‘ladi. Birlamchi ichak nayining boshlang‘ich qismidan rivojlanuvchi a’zolar Hazm tizimining oldingi uchi ektodermadan taraqqiy etadi. Bosh miyaning oldingi qismi tez o‘sishi natijasida peshona bo‘rtig‘i, uning ostida esa botiqlik-og‘iz ko‘rfazi hosil bo‘ladi. Og‘iz ko’rfazi chuqurlashib entodermadan hosil bo‘lgan birlamchi ichak nayini oldingi uchiga yaqinlashadi va uni qoplagan ektoderma birlamchi ichak entodermasi bilan qo‘shilib epitelial halqum pardasini (membrana pharyngea) hosil qiladi. Homila hayotining 3 -haftasida bu parda so‘rilib, og‘iz ko‘rfazi birlamchi ichak bo‘shlig‘i bilan qo‘shiladi. Og‘iz ko‘rfazi yon va past tomondan I visseral ravoq hosilalari bilan chegaralangan.

Birlamchi ichak nayining boshlang‘ich qismidan rivojlanuvchi a’zolar hazm tizimining oldingi uchi ektodermadan taraqqiy etadi. Bosh miyaning oldingi qismi tez o‘sishi natijasida peshona bo‘rtig‘i, uning ostida esa botiqlik – og‘iz ko‘rfazi hosil bo‘ladi. Og‘iz ko’rfazi chuqurlashib entodermadan hosil bo‘lgan birlamchi ichak nayini oldingi uchiga yaqinlashadi va uni qoplagan ektoderma birlamchi ichak entodermasi bilan qo‘shilib epitelial halqum pardasini hosil qiladi. Homila hayotining 3 haftasida bu parda so‘rilib, og‘iz ko‘rfazi birlamchi ichak bo‘shlig‘i bilan qo‘shiladi. Og‘iz ko‘rfazi yon va past tomondan I visseral ravoq hosilalari bilan chegaralangan. Bu ravoqning yuqori jag‘ o‘simtasidan: yuqori jag‘, tanglay, yuqori labning tashqi qismi, lunj, burun bo‘shlig‘ining yon devori hosil bo‘ladi. Juft pastki jag‘ o‘simtasining birikishidan esa pastki jag‘, pastki lab, og‘iz bo‘shlig‘ining tubi hosil bo‘ladi.

Og‘iz bo‘shlig‘i hazm a’zolari tizimining boshlang’ich qismi. Og’iz bo’shlig’i pastdan og’iz diafragmasi yuqoridan qattiq va yumshoq tanglay, yon tomondan lunjlar, old tomondan lablar bilan chegaralansa, orqada tomoq teshigi vositasida halqum bilan qo’shiladi. Tishlar va jag’larning alveolyar o’simtalari og’iz bo’shlig’ini ikki: og’iz dahlizi va xususiy og’iz bo’shlig’iga ajratadi. Og’iz dahlizi tashqi tomondan lablar va lunj bilan, ichki tomondan esa tishlar va milk bilan chegaralanadi. Og’iz dahliziga kirish og’iz tirqishi lablar bilan chegaralanadi.

Tishlar (dentes) ovqat hazm qilishda ishtirok etib qolmay, odamda so’z bo’g’inlarini hosil qilishda ham qatnashadi. Ular yuqori va pastki jag’ning tish katakchalarida milklarning yuqorigi chekkasida joylashadi. Tishlar kimyoviy tarkibi va fizik xususiyatlari jihatidan suyaklarga o’xshaydi va ulardan kelib chiqishi bilan farq qiladi. Tish uch qismdan: toji, bo’yni va ildizidan iborat. Tish toji (corona dentes) og’iz bo’shlig’ida ko’rinib turgan qismi bo’lib, to’rtta yuzasi bor. Tilga qaragan yuzasi (facies lingualis), og’iz dahliziga qaragan yuzasi (facies vestibularis) kesuv va kurak tishlarda lablarga qaragan (facies labialis), kichik va katta oziq tishlarda lunjga qaragan (facies buccalis) bo’ladi. Tishlarning o’zaro yondoshgan yuzasi (facies contactus) va chaynov yuzasi (facies occlusalis) tafovut qilinadi.

Ovqat hazm qilish buzilishi

Video: Ovqat hazm qilishda nega muammo bo’ladi? O’t dimlanishini sababi nimada?

Tarkib

  • Ovqat hazm qilish buzilishi
  • Ovqat hazm qilish buzilishi nima?
  • Ovqat hazm qilish buzilishiga nima sabab bo’ladi?
  • Ovqat hazm qilish buzilishining belgilari qanday?
  • Ovqat hazm qilish buzilishi qanday aniqlanadi?
  • Ovqat hazm qilish buzilishi qanday davolanadi?
  • Ovqat hazm qilish buzilishining oldini olish uchun nima qilishim kerak?
  • Qachon shifokorni chaqirishim kerak?
  • Muhim nuqtalar
  • Keyingi qadamlar

Ovqat hazm qilish buzilishi

Ovqat hazm qilish buzilishi nima?

Ovqat hazm qilish buzilishi (dispepsiya) – qorinning yuqori qismida yoki qorin bo’shlig’ida og’riq yoki yonish hissi. Bu kattalarda keng tarqalgan. Ovqat hazm qilish buzilishi yurak urishi bilan bir xil emas. Bu oshqozon kislotasi bilan bog’liq emas. Oshqozon kislotasi sizning oshqozoningizdan gulletingizga (gullet) qaytib oqib o’tganda, yurak urishi paydo bo’ladi. Siz bir vaqtning o’zida ovqat hazm qilish va oshqozon yonishi alomatlarini boshdan kechirishingiz mumkin.

Ovqat hazm qilish buzilishiga nima sabab bo’ladi?

Ovqat hazm qilish tizimining buzilishi sog’liq muammolari, turmush tarzi muammolari yoki dori vositalaridan kelib chiqishi mumkin.

Sog’liqni saqlash muammolari yoki kasalliklarga quyidagilar kiradi:

  • Oshqozon yoki ingichka ichakdagi yaralar yoki yaralar
  • Oshqozonda qizarish va shishish yoki yallig’lanish (gastrit)
  • Kislota oshqozoningizdan qizilo’ngachga qaytadi (GERD yoki gastroezofagial reflyuks kasalligi)
  • Oshqozondagi bakterial infektsiya (H. pylori yoki Helicobacter pylori)
  • O’t pufagining yallig’lanishi (xoletsistit)
  • O’t pufagida qattiq moddalarning bo’laklari (o’t toshlari).
  • Oshqozon osti bezining shishishi (pankreatit)
  • Ovqat oshqozondan juda sekin chiqib ketadi (gastroparez) (qandli diabet bilan og’rigan odamlarda tez-tez uchraydi)

Turmush tarzi bilan bog’liq muammolarga quyidagilar kiradi:

  • chekish
  • Juda ko’p kofeinga ega bo’ling
  • Juda ko’p spirtli ichimliklarni iste’mol qiling
  • Juda tez ovqatlaning
  • Juda ko’p ovqat
  • Achchiq, yog’li yoki yog’li ovqatlarni iste’mol qiling
  • Yuqori tolali ovqatlar iste’mol qilish
  • Men o’zimni juda zo’r his qilyapman

Dori-darmonlarga quyidagilar kiradi:

  • Bakteriyalarga qarshi kurashadigan dorilar (antibiotiklar)
  • Aspirin va retseptsiz sotiladigan og’riq qoldiruvchi vositalar va isitma preparatlari (NSAID yoki steroid bo’lmagan yallig’lanishga qarshi dorilar)

Ovqat hazm qilish buzilishining belgilari qanday?

Har bir insonning alomatlari har xil bo’lishi mumkin. Semptomlar bo’lishi mumkin:

  • Ovqatlanish paytida juda erta to’yish hissi
  • Qorinning yuqori qismida yoki qorin bo’shlig’ida og’riq, yonish va noqulaylik his eting
  • Men shishgan his qilyapman
  • Burps va baland ovozda oshqozonni chayqash
  • Oshqozon yoki qayt qilish
  • diareya bo’lishi
  • Benzin bor

Ovqat hazm qilish buzilishining belgilari boshqa har qanday sog’liq muammosi kabi ko’rinishi mumkin. Ishonch hosil qilish uchun har doim shifokoringiz bilan maslahatlashing.

Ovqat hazm qilish buzilishi qanday aniqlanadi?

Shifokoringiz avvalgi sog’lig’ingizni baholaydi va sizni fizik tekshiruvdan o’tkazadi.

Boshqa sog’liq muammolari oshqozon buzilishiga olib kelmasligiga ishonch hosil qilish uchun siz quyidagi testlarni o’tkazishingiz mumkin:

  • Qon testlari
  • Najas yoki nafas olish testlari. Bular oshqozon bakteriyalarini (H. pylori) izlash uchun amalga oshiriladi.
  • Oshqozon va ingichka ichakning rentgenogrammasi
  • Yuqori endoskopiya. Ushbu test endoskop deb ataladigan uzun, ingichka, moslashuvchan naychadan foydalanadi. Uning oxirida engil va kichik kamera mavjud. Naycha og’zingizga, gulletingizga (gullet) va oshqozoningizga kiradi. U qizilo’ngach yoki oshqozonda muammolarni tekshiradi.
  • O’t pufagining ultratovush tekshiruvi
  • Oshqozonni bo’shatish tekshiruvi

Ovqat hazm qilish buzilishi qanday davolanadi?

Sizda ovqat hazm qilish buzilishiga olib keladigan oziq-ovqat yoki dorilar bo’lmasligi kerak. Stressli vaziyatlardan qochish ham foydalidir. Sizning alomatlaringiz yaxshilanishi mumkin, agar:

  • Chekishni to’xtating
  • Oshqozon kislotasini (antasidlar) zaiflashtiradigan yoki zararsizlantiradigan dori-darmonlarni qabul qiling.

Shifokor sizga quyidagi dorilarni qabul qilishni tavsiya qilishi mumkin:

  • Oshqozoningizga ovqatni ingichka ichakka tezroq olib borishiga yordam bering
  • Oshqozoningizdagi kislota miqdorini kamaytiring
  • Sinovlar oshqozoningizda H. pylori (Helicobacter pylori) bakteriyalari borligini ko’rsatsa, bakteriyalarni (antibiotiklarni) o’ldiring.
  • Ichak asab tizimini tinchlantirishga yordam bering

Ovqat hazm qilish buzilishining oldini olish uchun nima qilishim kerak?

Oshqozon buzilishining oldini olish uchun siz ko’p narsalarni qilishingiz mumkin.

Sizning dietangiz va ovqatlanish odatlaringizdagi o’zgarishlar yordam berishi mumkin. Bularga quyidagilar kiradi:

  • Kuniga 3 ta katta taom o’rniga bir nechta kichik, kam yog’li taomlarni iste’mol qiling
  • Sekin ovqatlaning va o’zingizga ovqatlanish uchun etarli vaqt bering
  • Achchiq, yog’li, yog’li yoki yuqori tolali ovqatlarni cheklash
  • Ovqatingizni yaxshilab chaynang
  • Qahva, soda yoki spirtli ichimliklarni cheklang yoki ichmang

Oshqozoningizga zarar etkazadigan dori-darmonlardan saqlaning. Bularga aspirin va retseptsiz sotiladigan og’riq va isitma preparatlari (NSAIDlar yoki steroid bo’lmagan yallig’lanishga qarshi dorilar) kiradi. Agar siz ularni yutsangiz, ovqatlangandan keyin qiling.

Ovqat hazm qilish buzilishining oldini oladigan boshqa turmush tarzi o’zgarishlari quyidagilardan iborat:

  • Chekishni to’xtating
  • Etarlicha dam oling
  • Meditatsiya yoki yoga kabi hissiy va jismoniy stress darajasini pasaytirish yo’llarini toping
  • Ovqatlanishdan oldin mashq qiling yoki ovqatdan keyin kamida 1 soat kuting

Qachon shifokorni chaqirishim kerak?

Ovqat hazm qilish buzilishi jiddiy sog’liq muammolarining belgisi bo’lishi mumkin. Ovqat hazm qilish buzilishi va quyidagi alomatlardan biri bo’lsa, darhol shifokoringizga murojaat qiling:

  • Tez-tez qayt qilish
  • Qusishda qon
  • Og’irlikni yo’qotish yoki ochlikni his qilmaslik
  • Qonli, qora yoki qatronli axlat (najasda qon borligini anglatishi mumkin)
  • Oshqozonda yoki qorinda to’satdan o’tkir og’riq
  • Nafas olishda qiyinchilik
  • ter
  • Jag’, bo’yin yoki qo’lga tarqaladigan og’riq
  • Qiyin, og’riqli yutish
  • Ko’zlaringiz yoki teringizning sarg’ayishi (sariqlik)

Shuningdek, 2 haftadan ortiq davom etadigan ovqat hazm qilish buzilishi bo’lsa, shifokoringizga murojaat qiling.

Muhim nuqtalar

  • Ovqat hazm qilish buzilishi – qorinning yuqori qismida yoki oshqozonida og’riqli yoki yonish hissi.
  • Bu yurak urishi bilan bir xil emas.
  • Oshqozonning buzilishi oshqozon yarasi yoki turmush tarzi va ovqatlanish odatlari kabi sog’liq muammolaridan kelib chiqishi mumkin.
  • Sizda ovqat hazm qilish buzilishiga olib keladigan oziq-ovqat yoki dorilar bo’lmasligi kerak. Stressli vaziyatlardan qochish ham foydalidir.

Keyingi qadamlar

Shifokorga tashrif buyurishdan maksimal darajada foydalanish uchun maslahatlar:

  • Tashrifingiz sababini va nima bo’lishini xohlayotganingizni biling.
  • Tashrifdan oldin javob berishni istagan savollarni yozing.
  • Savol berishga yordam beradigan odamni olib boring va provayderingiz sizga aytganlarini yozib qo’ying.
  • Tashrif buyurganingizda, yangi tashxis va har qanday yangi dori-darmonlar, muolajalar yoki testlar nomini yozing. Shuningdek, provayderingiz sizga bergan yangi ko’rsatmalarni yozib oling.
  • Nima uchun yangi dori yoki davolanish buyurilayotganini va bu sizga qanday yordam berishini bilib oling. Bundan tashqari, qanday yon ta’sirlar borligini biling.
  • Sizning ahvolingizni davolashning boshqa usullari bor-yo’qligini so’rang.
  • Sinov yoki protsedura nima uchun tavsiya etilganligini va natijalar nimani anglatishini bilib oling.
  • Agar siz dori-darmonlarni qabul qilmasangiz yoki test yoki protsedurani o’tkazmasangiz, nima kutish kerakligini bilib oling.
  • Agar keyingi uchrashuvingiz bo’lsa, tashrifning sanasi, vaqti va maqsadini yozib qo’ying.
  • Savollaringiz bo’lsa, provayderingizga qanday murojaat qilishni bilib oling.

Ovqat hazm qilishni yaxshilaymiz

Qorin shishishi, jig‘ildon qaynashi, qabziyat, diareya, ko‘ngil aynishi, semirish, charchoq — bular ovqat hazm qilish bilan bog‘liq muammolardan darak beruvchi belgilarning ba’zilari xolos.

Salomatlikka aloqador muammolarning ko‘pchiligi hazm qilishdagi muammolardan kelib chiqadi. Noto‘g‘ri ovqatlanish tufayli inson organizmiga foydali oziq moddalar juda kam miqdorda tushadi. Shu tufayli, ovqat hazm qilish jarayoni normal kechishi, shuningdek, butun organizm uchun ham to‘g‘ri ovqatlanish kerak.

Human Med portali hazm qilish jarayonini izdan chiqaradigan omillar sifatida chekish, stress, alkogol iste’moli, kamharakat hayot tarzi va parazitlarni sanab o‘tgan.

Ovqat hazm qilishni yaxshilash uchun quyidagi maslahatlarga quloq tuting:

Shoshmasdan tanovvul qiling. Ovqatni yaxshilab chaynash kerak: hazm qilish og‘iz bo‘shlig‘ida boshlanadi. Yaxshilab chaynash orqali oshqozon va ichak ishini ancha yengillashtirgan bo‘lasiz.

Katta tishlamang. Ovqatni katta-katta tishlab, tez-tez yeganda, hazm qilish tizimiga ovqat bilan birga havo ham kiradi, natijada oshqozonda og‘irlik, og‘riq paydo bo‘ladi.

Ratsioningizga ko‘proq kletchatka qo‘shing. Kletchatka ovqat tez singishiga va haz qilish tizimidan tez o‘tishiga imkon beradi, bu qabziyat paydo bo‘lishi oldini oladi. Meva va sabzavotlar iste’mol qilish orqali, siz ichaklar mikroflorasini yaxshilaysiz hamda organizmda toksinlar va kanserogenlar to‘planishiga yo‘l qo‘ymaysiz. Ovqatlanishda olma, nok, banan, o‘rik va olxo‘ri turshagi, qulupnay va tarvuz eng ko‘p foyda keltiradi.

Ko‘proq suyuqlik iching. Ichak faoliyatini yengillashtirish va qabziyatlar oldini olish uchun kuniga kamida 8—9 stakan suv iching. Me’da shirasini suyultirmaslik va hazm qiluvchi fermentlarni yuvib yubormaslik uchun, suyuqlikni ovqat qabul qilishdan yarim soat avval ichish tavsiya etiladi.

O‘ta qaynoq yoki o‘ta sovuq narsa yemang. Gap shundaki, oshqozonda ovqatni hazm qilish jarayoni ovqatning harorati odam tanasi harorati bilan bir xil bo‘lsagina boshlanadi.

Muntazam ravishda ovqatlaning. Hazm qilish tizimiga ortiqcha og‘irlik tushirmaslik uchun kun davomida asosiy ovqatlanish paytidan oldin tamaddi qilib olmaslik kerak. Shuningdek, har kuni bir xil vaqtda ovqatlanish maslahat beriladi, shunda organizmda ishlay boshlash vaqti bo‘yicha odat shakllanadi.

To‘g‘ri ovqatlaning. Ovqat hazm qilishi yaxshi bo‘lishi uchun tez tayyor bo‘ladigan oziq-ovqatlardan (fast food) voz kechish kerak. Ertalab hali uyg‘onib ulgurmagan organizmga og‘irlik tushirmaslik va butun kun uchun energiya to‘plab olish maqsadida yengil, lekin kaloriyali ovqat yeyish kerak. Og‘irroq taomlar tushlikka mos tushadi, biroq kechki ovqatga bunday taomlar yeyish va to‘yib ovqatlanish hech ham mumkin emas.

Gigiyenaga e’tibor bering. Dasturxon atrofida o‘tirishdan avval qo‘lingizni sovunlab yuving. Bu organizmga ovqat bilan birga bakteriyalar ham tushishining oldini oladi.

Qatiq mahsulotlarini iste’mol qiling. Qatiqda ichak faoliyatini normallashtiruvchi foydali bakteriyalar bo‘ladi. Bundan tashqari, qatiq moddalar almashinuvi jarayonini yaxshilaydi, hazm qilish organlarining shilliq qatlamini shakllantiradi, zaharli moddalarni chiqarib tashlaydi.

Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.