Muddatidan oldin tug‘ilgan bola parvarishi

Dunyo olimlarining tadqiqotlari ko‘rsatishicha, chala tug‘ilgan bolalarni yashab ketishida quyidagilar juda katta ahamiyat kasb etadi:

7 Mehnat belgisi va unda bo’lganingizda nima qilish kerak

Ehtimol siz ushbu savollarni siz bilgan onalarga berishingiz va turli xil javoblar olishingiz mumkin, ehtimol sizni yanada sarosimaga solib qo’yasiz. Buning sababi shundaki, har bir ayolning tajribasi o’ziga xosdir va siz keyinroq aytib beradigan o’zingizning hikoyangiz bo’lishi mumkin.

Biroq, sizning tug’ruq paytida ekanligingizni bilishga yordam beradigan ba’zi belgilar mavjud. Tug’ilishni ko’rsatadigan alomatlar va alomatlar to’g’risida bilish uchun ushbu MomJunction postini o’qishni davom eting.

Mehnat qachon boshlanadi?

Ko’pgina hollarda tug’ruq homiladorlikning 37-42 xaftaligi o’rtasida boshlanadi. 37-haftadan oldin tug’ilish erta yoki erta muddat deb ataladi; 39-dan 40-haftagacha bo’lgan mehnat to’liq muddatdir; 42-haftadan keyin tug’ilish kechikadi. Taxminan 60% ayollar mehnatga belgilangan muddatgacha yoki undan oldin borishadi (1). Agar siz 41 haftadan oshib ketsangiz, amaliyotchingiz mehnat indüksiyasini tavsiya qilishi mumkin (2).

Tug’ilganlik kunini belgilab qo’yishni boshlashingiz mumkin. Shunga qaramay, mehnat jarayoni sizning belgilangan muddatingizdan oldin boshlanishi mumkinligini unutmang. Bundan tashqari, sizda ushbu belgilarning barchasi bo’lishi shart emas.

Tug’ilish og’rig’i belgilari va alomatlari

Mehnat sizga uning kelishi haqida etarlicha ogohlantirish berganidan keyin keladi. Sizning tanangiz mehnatdan oldin berishi mumkin bo’lgan ba’zi belgilar. Har bir holat boshqacha va sizda boshqa ayollarda bo’lgani kabi belgilar bo’lishi mumkin yoki bo’lmasligi mumkin.

1. Chaqaloq “tushadi” (yorug’lik)

Tana mehnatga tayyorlanayotganda, bola tos suyagiga chuqurroq joylashib, sizni engil his qilishi mumkin. Ko’krak qafasi va qorin bo’shlig’ida bosim pasayadi, shu bilan siz oson nafas olasiz va to’liq ovqat iste’mol qilishingiz mumkin (3).

Biroq, bu mehnat yaqinligini anglatmaydi. Bu yana bir necha hafta davom etadi. Bundan tashqari, birinchi marta tug’ilgan onalar tajribali onalarga qaraganda erta yoritilishi mumkin.

2. Uyalash

Nomidan ko’rinib turibdiki, uyalash – bu chaqaloq uchun panoh qurish uchun onalik instinkti. O’sha nafas va zaiflik kunlari orasida siz to’satdan o’rnidan turib, uyni tartibga solish, chaqalog’ingizning xonasini bo’yash yoki ularga tayyor narsalarni saqlash uchun o’zingizni baquvvat his qilishingiz mumkin. Uyalash nafaqat boshqa sutemizuvchilar turlarida, balki odamlarda ham sodir bo’lishi ilmiy jihatdan isbotlangan (4).

3. Kasılmalar kuchli bo’ladi

Haqiqiy mehnatning asosiy belgilaridan biri bu kasılmalardır. Siz mehnatga yaqinlashganda ular uzoqroq va kuchliroq bo’ladi. Ularning haqiqiy yoki yolg’on (Braxton Xiks) kasılmaları ekanligini aniqlash qiyin. Farqni qanday tushunishingiz mumkin:

Haqiqiy kasılmalar (haqiqiy mehnat)	Braxton Xiks kasılmaları (soxta mehnat)
Ular 37 dan keyin boshlanadi th homiladorlik haftasi, va agar ular ilgari kelsa, ular erta tug’ilishning belgilaridir.	Ular ikkinchi trimestrning o’zidan boshlanadi va uchinchi trimestrda tez-tez paydo bo’ladi.
Ular odatiy va naqshga amal qilishadi.	Ular tartibsiz va biron bir naqshga amal qilmaydilar.
Ular vaqt bilan rivojlanadi; tez-tez, kuchli va uzoqroq bo’lish.	Ular vaqt o’tishi bilan rivojlanmaydilar.
Ular pastki orqa tomondan boshlanadi va kasık mintaqasi tomon nurlanadi.	Ular qorin bo’shlig’ining umumiy qisqarishi.
Har qanday faoliyat yoki harakat qisqarishni to’xtatmaydi yoki kamaytirmaydi.	Ular har qanday faoliyat yoki harakat bilan yo’q bo’lib ketishadi.
Sizning suvlaringiz sinishi mumkin.	Sizning suvlaringiz buzilmaydi
Qonli shou sodir bo’ladi.	Qonli shou bo’lib o’tmaydi.
Servikal o’zgarishlar yuz beradi.	Bachadon bo’yni o’zgarishi yo’q.

4. Tug’ruq paytida bachadon bo’yni o’zgarishi

Serviks – bu bola tug’iladigan bachadonning ochilishi. Homiladorlik davrida bu teshik qalin (ochilmagan), yopiq (kengaymagan), orqa tomonga (onaning orqa uchi) qaratilgan va bolani himoya qilish uchun shilliq qavat (shilliq qavat) mavjud. Quyida serviks signalining tug’ilishi o’zgaradi:

• Serviksning ingichkalashi (bo’shashish): Bachadon bo’yni ingichka va kengayishni boshlaydi, bu esa bachadonning pastki qismi mehnatga tayyorligini bildiradi.

• Tug’ruq paytida bachadon bo’yni ochilishi (kengayish): Bachadon bo’yni tug’ruqdan oldin taxminan 10 sm gacha ochiladi.

Serviksdagi o’zgarishlarni bilmasligingiz yoki kuzatishingiz mumkin emas; tibbiy xizmat ko’rsatadigan muddat tugagach, bachadon bo’yniingizni tekshirishi mumkin (5).

5. Qonli shou

Servikste o’zgarishlar yuz berganda, siz shilimshiqni to’kib tashlaysiz. U bir necha kun davomida bir parcha yoki bo’shatishda tushadi. U jigarrang, pushti yoki qizil qon bilan bo’yalgan va shuning uchun “qonli shou” deb nomlanadi. Bu mehnat yaqinligini ko’rsatadi (6). Ammo e’tibor bering, har bir homilador ayolda bunday alomat bo’lmaydi. Agar 32 dan 34 haftagacha bo’lgan qonli namoyishni sezsangiz, shifokoringizga qo’ng’iroq qilishingiz kerak, chunki bu erta tug’ilishning belgisi bo’lishi mumkin.

6. Suvning buzilishi

Membranalarning o’z-o’zidan yorilishi yoki “suvlarning buzilishi” mehnatning kuchli alomatidir. Bu amniotik qop yorilib, suyuqlik qindan chiqqanda sodir bo’ladi. Suvlar buzilgandan so’ng, darhol shifokoringizga murojaat qilishingiz kerak (7).

7. Diareya

Tug’ruqning dastlabki bosqichida tanada prostaglandinlar ajralib chiqadi, bu esa bachadon bo’yni yumshatadi va bachadonni qisqartiradi. Ular shuningdek, ichak harakatini rag’batlantiradi, tabiiy ravishda bolaga yo’l ochish uchun ichakni bo’shatadi. Bu yaxshi belgidir, chunki u qorinni tozalashga va tug’ruq paytida har qanday noqulaylikni oldini olishga yordam beradi (8).

Diareya kabi alomatlar umumiy bo’lib, homiladorlik paytida istalgan vaqtda yuz berishi mumkin. Shuning uchun, ular haqida vahima qo’zg’ashingiz shart emas. Ammo agar siz suvning buzilishi, qonli shou yoki tez-tez qisqarish kabi sezilarli belgilarni ko’rsangiz, bu sizning tug’ruqqa yaqinlashishingizni anglatishi mumkin. Kechiktirmasdan shifokor bilan gaplashishingiz kerak.

Agar suvlar qisqarmasdan buzilsa nima bo’ladi?

Agar sizning suvingiz buzilsa, ammo qisqarish belgilanmasa, shifokoringiz tug’ruq boshlashi mumkin. Bu bolani yuqtirishdan saqlanish uchun kerak, chunki amniotik xaltachasi endi bolani himoya qilish uchun mavjud emas (9). Bundan tashqari, agar siz B guruhidagi strep (GBS) uchun ijobiy madaniyatga ega bo’lsangiz, infektsiya bolaga yuqishini oldini olish uchun suv buzilganda (10) sizga antibiotiklar kerak bo’ladi.

Erta mehnatda nima qilish kerak?

Tug’ruq paytida tinch va diqqatli bo’ling. Qo’rqish yoki ishonmaslikdan g’arq bo’lish tabiiy. Agar mehnat yaqin deb hisoblasangiz, sherikingiz yoki oila a’zoningiz bilan birga bo’ling. Siz nima qilishingiz mumkin (6).

• Yotib, dam oling: Jim joy toping, yotib dam oling. Oddiy nafas olishga harakat qiling. Bu sizni kasılmalarıyla engishingizga yordam beradi va shuningdek, tanangizda mehnatning rivojlanishi uchun zarur bo’lgan oksitotsinni chiqarishni rag’batlantiradi.

• Hidratlangan holda turing: Tug’ilish alomatlarini yumshatish va suvsizlanish tufayli paydo bo’ladigan kramplarni oldini olish uchun etarlicha suv iching yoki sharbatlarga ega bo’ling.

• Yaxshi ovqatlaning: Siz ochlikni his qilishingiz mumkin. O’zingiz xohlagan vaqtingizda eb-iching. Kam miqdordagi yuqori energiyali ovqatlarga ega bo’ling, chunki bu sizga tasalli beradi va shuningdek, sizni itarish uchun energiya beradi.

• Dam oling va kuting: Dam olish va yurish o’rtasida alternativa yoki og’riq va og’riqni engillashtirish uchun iliq vanna qiling.

Kasılmaları engish uchun nafas olish texnikasi yoki vizual tasvirni sinab ko’rishingiz mumkin. Juftingiz yoki boshqa biron bir kishi siz boshdan kechirayotgan alomatlarni kuzatishi mumkinligini tekshiring. Shifokorga qo’ng’iroq qiling, alomatlarini tushuntiring va vaqti kelganligini so’rang.

tez-tez so’raladigan savollar

1. Ishtahani yo’qotish mehnatning belgisimi?

Erta tug’ruq paytida tanadagi o’zgarishlar va tashvish ochlikni bostirishi va ishtahangizni yo’qotishi mumkin. Biroq, ishtahani yo’qotish mustaqil mehnat belgisi bo’lishi mumkin emas, lekin u yuqorida aytib o’tilganidek, boshqa qattiq belgilar bilan birga kelishi kerak.

2. Bosh og’rig’i va ko’ngil aynish tug’ilish belgilarimi?

Bosh og’rig’i va ko’ngil aynish, ehtimol qonli shou yoki suvning buzilishi kabi belgilar bilan birga keladi. Bola bachadon bo’yni bo’ylab harakatlanayotganda, bosim sizni ko’ngil aynishiga olib kelishi mumkin.

3. Erta tug’ilishning belgilari qanday?

Erta tug’ilish homiladorlikning 20 va 37-haftalari orasida har qanday vaqtda yuz berishi mumkin. Bu tez-tez, noqulay va muntazam kasılmalarla boshlanadi. Bilan bog’liq belgilar quyidagilarni o’z ichiga oladi:

• Pelvis mintaqasida doimiy og’riqlar yoki bosim, mozorlar yoki sonlar
• Diareya va ichak kramplari
• Zerikarli va vaqti-vaqti bilan bel og’rig’i
• Tug’ilishdan oldin pushti yoki jigarrang suvli oqindi

Agar siz ushbu belgilarni yoki bir soat ichida to’rtdan ortiq qisqarishni sezsangiz, shifokoringizga murojaat qilishingiz kerak (11).

5. Tos suyagi bosimi tug’ilish belgisimi?

Tos suyagining intervalgacha bosimi tug’ilish belgisi bo’lishi mumkin, chunki bu bola tos suyagiga tushganda paydo bo’ladi (12). Bosim kuchli bo’lar edi, bu sizni tug’ruqdan oldin ichakni bo’shatish kabi his qiladi.

Har bir ayolning tanasi har xil va ularning mehnat bilan bog’liq tajribalari ham boshqacha. Bu barcha mehnat belgilariga ega bo’lishingiz shart emas. Shuningdek, belgilar yuqorida sanab o’tilganlar bilan chegaralanmaydi. O’z tanangizga ishoning, o’zgarishlarni kuzatishda davom eting va agar odatdagidan farq qiladigan narsa topsangiz, yana bir nechta rivojlanishni kuting va shifokorga tashrif buyuring.

Mehnatdan qo’rqmang va u haqda o’ylab, uyqusiz tunlarni o’tkazmang. Buning o’rniga, tayyor bo’ling va onalik tajribasidan bahramand bo’lishga tayyor bo’ling.

Siz bolani kutmoqdamisiz? Onalik tajribangizni biz bilan quyidagi sharhlar bo’limida o’rtoqlashing.

Muddatidan oldin tug‘ilgan bola parvarishi

– Muddatidan avvalroq dunyoga kelgan bolalar kuchsiz, nimjon yoki kasalmand bo‘lishsa, ularning parvarishi qanday bo‘ladi? Bizning viloyatimizda chala tug‘ilgan bolalar saqlanadigan va parvarish qilinadigan maxsus shifoxona bormi? Bunday chaqaloqlarni uy sharoitiga olish uchun qancha muddat belgilangan?

– Albatta bor. Shunday bo‘lim Sirdaryo viloyati bolalar ko‘ptarmoqli tibbiyot markazida mavjud. Bu bo‘lim aynan muddatidan oldin tug‘ilgan chaqaloqlar uchun moslashtirilgan bo‘lib, unda reanimatsiya muhiti shakllantirilgan. Bu bo‘lim chaqaloqlar reanimatsiyasi uchun zarur bo‘ladigan eng zamonaviy tibbiyot uskunalari bilan to‘la jihozlangan bo‘lib, unda reanimatolog shifokor, malakali hamshiralar ishlashadi. Misol tariqasida oladigan bo‘lsak, bu bo‘limda o‘rta hisobda oyiga 10-12 nafar reanimatsiyaga muhtoj va muddatidan oldin tug‘ilgan chaqaloqlar parvarish qilinib, uy sharoitida yashashi uchun moslashtirilmoqda. Shuni alohida ta’kidlab o‘tish joizki, onalik va bolalikka bo‘lgan kuchli e’tibor sababli har qanday chaqaloq, jumladan muddatidan oldin tug‘ilgan chaqaloqlar ham umrining dastlabki soniyasidan e’tiboran shifokor nazorati ostida bo‘ladi, zarur hollarda bizning bo‘limimizga keltiriladi.

Ayrim homilador ayollar chaqaloqni muddatidan avval dunyoga kelishi bir necha darajalarga bo‘linishidan bexabar. Holbuki, muddatidan oldin tug‘ilgan bolalarning 4 darajasi mavjud:

1-daraja: 35-37 hafta oralig‘ida tug‘ilgan – vazni 2100-2500 gr;

2-daraja: 32-34 hafta oralig‘ida tug‘ilgan – vazni 1501-2000 gr;

3-daraja: 29-31 hafta oralig‘ida tug‘ilgan – vazni 1001-1500 gr;

4-daraja: 29 haftadan oldinroq tug‘ilgan – vazni 1000 gr dan kam.

Ma’lumki, bolaning ona qornida rivojlanish davri 38-40 hafta davom etadi. Homila tashqi muhit ta’siridan onaning organizmida himoyalanadi va ona organizmi orqali hayot uchun muhim bo‘lgan ozuqa oladi va to‘liq rivojlanadi. Bola homiladorlikning oxiriga kelib tug‘iladi.

Biroq amaliyotda, yuqoridagi darajali muddatidan oldin tug‘iladigan chaqaloqlar uchrab turibdi. Darajasiga qarab, ularning parvarishi qisqa yoki uzoq muddatli bo‘lishi mumkin. Demak, chaqaloqlarni uy sharoitida parvarishlanishlari uchun javob berishning aniq belgilangan muddati yo‘q. Bola muddatidan oldin tug‘ilib qolsa, u shifoxonada maxsus nazorat ostiga olinadi. Masalan, o‘ttiz besh haftadan keyin tug‘ilgan bolalar, odatda, tez vazn oshirib muddatida tug‘ilgan tengdoshlariga yetib oladilar. Bunday chaqaloqlarda patologik kasalliklar mavjud bo‘lmasa, 1-2 hafta ichida uyga ruxsat beriladi.

Ushbu maqolani ham o‘qing: Ko‘krakni ko‘tarish amaliyoti – mastopeksiya

Vazni 1500 grdan oshgan bolalarning o‘pkasi tashqi muhitda faoliyat ko‘rsatishga tayyor bo‘lmagani tufayli ular boshida maxsus nafas olish apparatiga bog‘langan bo‘ladilar va bunday bolalarda issiqlik termoregulyatsiyasi rivojlanmaganligi tufayli, ular harorati tashqi muhitdan ko‘ra issiqroq bo‘lgan maxsus plastik yotoq (kuvez) ichida yotadilar. Chala tug‘ilganlik darajasi 2 bo‘lgan bunday chaqaloqlarga uyga ruxsat berilishi uchun bolalarning vazni kamida 2500 gr ni tashkil qilishi shart. Uchinchi darajada chala tug‘ilgan bolalarga bo‘lgan e’tibor yanada kuchli bo‘ladi. Chunki bu bolalarning o‘pkadan tashqari boshqa a’zolari ham juda zaif bo‘ladi. Ularning yurak urishi va qon bosimi maxsus tibbiyot uskunalari yordamida doimiy ravishda kuzatilib turiladi. Bundan tashqari, chala tug‘ilgan bolalar qonida eritrotsitlar (qon yaratuvchi moddalar) soni kamligi va ularning tez nobud bo‘lish xavfi yuqoriligi tufayli bu bolalarga qon quyish talab etilishi mumkin.

Vazni 1000 gr dan kam bo‘lgan bolalarni yashab ketishi uchun shifoxonada ularni jiddiy nazorat ostida saqlaymiz. Bu bolalarning organlari juda zaif bo‘lgani uchun ularga chala tug‘ilgan bolalar orasida eng katta ahamiyat talab etiladi. Hayotining har bir kuni bunday toifadagi bolalarda katta bir yutuq. Ularni yashab ketishi uchun shifoxonada barcha anjom va dori vositalari mavjud. Bu bolalar hayotining birinchi 6 haftasi juda og‘ir bo‘ladi. Shu oraliqda bolaning ayrim organlari ishdan chiqishi yoki oshqozon ichak tizimi, qon aylanish tizimi pand berib qo‘yishi mumkin. Shunda vaqtida amalga oshirilgan muolajalar bolaning hayotini asrab qoladi.

Chala tug‘ilgan bolalarning immuniteti umuman rivojlanmaganligi tufayli ularni infeksiyadan jiddiy asrash lozim. Chala tug‘ilganlik darajasi 1 va 2 bo‘lgan bolalarni ko‘krak suti bilan ovqatlantirish juda foydali. Ayrim hollarda 3-4 darajada tug‘ilgan bolalarga ham oz-ozdan ko‘krak suti (maxsus shpris orqali) beriladi.

Dunyo olimlarining tadqiqotlari ko‘rsatishicha, chala tug‘ilgan bolalarni yashab ketishida quyidagilar juda katta ahamiyat kasb etadi:

1. Onaning ovozi. Kun mobaynida ona barvaqt tug‘ilgan bolasini yonida unga qo‘shiq aytib, alla aytib, u bilan suhbatlashmog‘i lozim.
2. O‘yinchoqlar. Chala tug‘ilgan bolalarning ko‘zi deyarli ochilmaydi. Shunga qaramasdan bola atrofida rang-barang qiziqarli o‘yinchoqlar mavjudligi uning salomatligiga ijobiy ta’sir ko‘rsatishi aniqlangan.
3. Bolani «kenguru» qilib ko‘tarish. Ya’ni bola tanasi onaning badani bilan birga bo‘lishi juda muhim. Bolani shifokor nazorati ostida kuvezdan olib onaning ko‘kraklari orasiga joylashtirib yotish lozim. Shu harakat orqali, birinchidan, bolaning terisi ona terisi bilan kontaktda bo‘ladi, ikkinchidan, onaning nafas olishini his qilayotgan bola birga nafas olib, nafas olish tizimi rivojlanadi. «Kenguru» qilish barvaqt tug‘ilgan bolalarni parvarish qilishda eng muhim muolaja desak adashmaymiz.
4. Bolaga har kuni u naqadar sevimli va kerakli ekanligi haqida aytish lozim. Onaning mehrini sezgan bola onasi uchun ham yashab ketadi.
5. Bolani steril qo‘llar bilan silash shaklidagi massaj qilish juda muhim. Agar silashni aynan onasi amalga oshirsa, uning foydasi ikki barobar kuchli bo‘ladi.

Ushbu maqolani ham o‘qing: Inseminatsiya – sun’iy urug‘lantirish

Shu o‘rinda, chaqaloqlarning muddatidan oldin dunyoga kelishida bir qator omillar sabab bo‘lishi mumkinligini aytib o‘tish joiz. Og‘ir yuk ko‘tarish, asabiylashish, qo‘lidan kelmaydigan ishlarga ham unnab ketaverish, qomatini saqlayman deb o‘zini ovqatdan tiyish yoki oilada homiladorga kerakli shart-sharoitlarning yaratilmasligi kabi holatlar ham chaqaloqning muddatidan oldin tug‘ilishiga sabab bo‘lishi mumkin. Shunday ekan, ayollarimizga, ayniqsa homiladorlarga nafaqat yaqinlari, qarindoshlari, balki atrofdagilar ham e’tiborli bo‘lishlari, ya’ni loaqal avtobus yoki taksilarda ularga qulayliklar yaratib berishlari kerak. Zero, chaqaloq dunyoning eng shirin ne’mati, mo‘’jizasidir.

© Sherzod O‘SAROV,
Sirdaryo viloyati BKTTM oliy toifali reanimatolog shifokori.
«Salomatlik sandig‘i» gazetasi.